ΝΤΕΙΒΙΝΤ ΚΟΥΠΕΡ « Ο θάνατος της οικογένειας"

• 
•  Πότε θα δεχτούν επιτέλους οι γονείς να ανατραφούν από τα ίδια τα παιδιά τους; 13
•  Όσο διαρκεί η οικογενειακή εκμάθηση το πρώτο πράγμα που μαθαίνει κανείς είναι πως δεν αρκεί από μόνος του για να υπάρξει στον κόσμο τούτο. Εκπαιδεύεται διεξοδικά πώς να χάσει την κυριότητα του ίδιου του εαυτού του και να ζήσει προσκολλημένος, έτσι ώστε να προσκολλά κομμάτια των άλλων στον εαυτό του και ύστερα να αγνοεί τη διαφορά ανάμεσα στην ετερότητα στον εαυτό του και στην ταυτο-ομοιότητα  του εαυτού του. 16
• Εφόσον η οικογένεια δεν μπορεί να ανεχτεί καμιά αμφιβολία γι αυτή την ίδια και την ικανότητά της να θεμελιώσει την «ψυχική υγεία» και «σωστή συμπεριφορά», η οικογένεια καταστρέφει στο κάθε μέλος της την αμφιβολία έστω και σαν δυνατότητα.15
•  Όταν σταματήσουμε να αμφιβάλλουμε γινόμαστε δύσπιστοι στα ίδια μας τα μάτια. Τότε δε μας απομένει παρά μια μονάχα επιλογή: να χάσουμε τη δράση μας και να βλέπουμε τον εαυτό μας με τα μάτια των άλλων. 15 
• Η οικογένεια που προσεύχεται μαζί και παραμένει ενωμένη στην αρρώστια και στην υγεία, ωσότου μας χωρίσει ο θάνατος ή να μας παραδώσει στο λακωνικό άχαρο των επιτύμβιων χριστιανικών επιγραφών: τύμβοι στημένοι ελλείψει κάθε άλλης στύσης από εκείνους που μας θρηνούν έχοντας έναν περίεργο τρόπο να  θυμούνται πολύ έντονα ότι πρέπει να μας ξεχάσουν εξίσου έντονα. Ο ψεύτικος αυτός θρήνος γίνεται δίκαιος και ποιητικός στο βαθμό που είναι αδύνατο να γίνει λόγος για αυθεντικό θρήνο, μια και κείνοι που θρηνούν ο ένας τον άλλο, δεν έχουν έρθει ποτέ σε επαφή. 11
  ·        Ελλείψει θεών χρειάστηκε να επινοήσουμε ισχυρές αφαιρέσεις που καμιά τους δε συναγωνίζεται την οικογένεια σε καταστροφικότητα. 12
•  Το πρόβλημα δεν είναι να απολυτρωθούμε από τα άγχη καταδίωξης, αλλά πώς να τα χρησιμοποιήσουμε με ενάργεια, για να καταστρέψουμε μια κατάσταση καταδίωξης, αντικειμενικά υπαρκτή, στην οποία παγιδεύεται κανείς πριν ακόμα κάνει τα πρώτα του βήματα. 17
• Αν δεν ανακαλύψουμε την αυτονομία μας τον πρώτο χρόνο της ζωής μας κι αν δεν την ανακαλύψουμε αργότερα στην παιδική μας ηλικία μέσα σε τούτη την αγωνιώδη στιγμή, ή τρελαινόμαστε προς το τέλος της εφηβείας, ή απαρνιόμαστε το φάντασμα και γινόμαστε φυσιολογικοί πολίτες ή παλεύουμε για να κατακτήσουμε την ελευθερία μας με τη δημιουργία μετέπειτα σχέσεων που ή έγιναν αυθόρμητα ή είναι προγραμματισμένες ψυχαναλυτικές σχέσεις. Όπως και νάναι πρέπει μια μέρα να εγκαταλείψουμε το σπίτι μας. Ίσως όσο το συντομότερο τόσο το καλύτερο. 23
• Ελλείψει θεών χρειάστηκε να επινοήσουμε ισχυρές αφαιρέσεις που καμιά τους δε συναγωνίζεται την οικογένεια σε καταστροφικότητα. 12
• Η εσωτερίκευση των δομών της οικογένειας όταν δεν είναι αντιληπτή, ή όσο πρέπει αντιληπτή, έχει συνέπειες που εκδηλώνονται φανερά στις πολιτικές διαδηλώσεις, όταν η οργανωτική ομάδα δεν έχει σχηματίσει μέσα της την αντίληψη αυτού του είδους της πραγματικότητας. Συναντάμε λοιπόν διαδηλωτές που πληγώνονται ανώφελα γιατί χωρίς να το ξέρουν, προβάλλουν στην αστυνομία κομμάτια των γονιών τους στην αρνητική, αυστηρή και παντοδύναμη πλευρά τους. 28
• Ένα από τα πιο θλιβερά θεάματα που έχω δει είναι όταν κάτω από τα βλέμματα των γονιών του, το εξάχρονο ή εφτάχρονο παιδί « παίζει σχολείο» με τα θρανία και τα μαθήματα απαράλλαχτα όπως συμβαίνει στο δημοτικό. Πώς θα μπορούσαμε να ανατρέψουμε αυτή την απάρνηση του εαυτού μας και να αφήσουμε το παιδί ελεύθερο  να διδάξει τη μυστική του σοφία, αντί να το αναγκάζουμε να την ξεχνά, γιατί εμείς οι ίδιοι ξεχάσαμε πως την έχουμε λησμονήσει; 32
•  Στην πραγματικότητα δεν του διδάσκουν πρώτα πώς να επιβιώσει στην κοινωνία , αλλά πώς να υποταχτεί σ’ αυτήν. Επιφανειακές τελετουργίες σαν τους καλούς τρόπους , τα οργανωμένα παιχνίδια, τα προγράμματα μηχανικής εκμάθησης στο σχολείο, αντικαθιστούν βαθιές εμπειρίες αυθόρμητης δημιουργίας, τα φανταστικά παιχνίδια, τις ελεύθερα αναπτυσσόμενες φαντασιώσεις και τα όνειρα. Τούτες οι εκφράσεις της ζωής πρέπει να κατασταλούν συστηματικά, να ξεχαστούν και να αντικατασταθούν από επιφανειακές τελετουργίες. 33
•  Το αστικό καθεστώς είναι ένα ηρεμιστικό χάπι με παρενέργειες θανατηφόρες 40
• Αν δεν υπάρχει μια αρκετά σίγουρη βάση στην αγάπη για τον εαυτό μας, τότε στις σχέσεις μας με τους άλλους εκφράζουμε αναπόφευκτα κι επαναληπτικά ολόκληρη τη μάζα της εμφυτευμένης ενοχής. 43
• Η σχέση αγάπης είναι εκείνη στην οποία το κάθε άτομο δίνει στο άλλο τη δυνατότητα να αγαπήσει αρκετά τον εαυτό του, πράγμα που προδιαθέτει την ανάπτυξη της σχέσης τους. Το πρόβλημα είναι πώς να μην εμποδίσεις τον άλλο να είναι καλός κι ευγενικός με τον εαυτό του. 43
• Για να αγαπήσουμε όμως πρέπει ίσως να σβήσουμε με μόχθο την απογοήτευση του έρωτα. 44
• Αν συνειδητοποιήσει πως το να είναι βαρετός σημαίνει να είναι ένα οικογενειακό πρόσωπο, ένα πρόσωπο που βρίσκει την πρωταρχικότητα της ύπαρξής του στην αντανάκλαση του καθρέφτη παρά σ’ αυτό που καθρεφτίζεται. Μετά το άτομο θα μπορέσει να γυρίσει πίσω εκεί απ’ όπου ξεκίνησε και να προσπαθήσει να έρθει σε επαφή με τον εαυτό του, να τον φλερτάρει και να τον παντρευτεί. 45
•   Εκείνο στο οποίο έχουμε υποβληθεί κοινωνικά να έχουμε ανάγκη και να προσμένουμε δεν είναι αγάπη αλλά ασφάλεια. Η ασφάλεια σημαίνει την πλήρη και αδιάκοπα ενισχυόμενη επιβεβαίωση της οικογένειας.46
• Δεν είναι δυνατό να νομίζει κανείς πως αγαπάει κάποιον άλλο προτού είναι ικανός να αγαπάει αρκετά τον εαυτό του. Εδώ, η αγάπη  για τον εαυτό μας σημαίνει την πλήρη συνειδητοποίηση του σώματός μας- σε όλες τις εξωτερικές του πτυχές και αναδιπλώσεις και στην πληρότητά του, στις σκοτεινές και φωτεινές του ζώνες. 49
•  Η ψυχολογία της ιδιοποίησης, της αντιμετώπισης των άλλων λίγο πολύ σαν εμπορεύματα που μπορούμε να κατέχουμε ή να ανταλλάσσουμε επικρατεί τόσο συχνά, ώστε θα πρέπει να είναι πολύ σπάνιες και απομονωμένες οι περιπτώσεις που ξεπερνιέται. Συνήθως το ξεπέρασμα, ακόμα και σε αυτές τις σπάνιες περιπτώσεις είναι μάλλον επιφανειακό παρά αληθινό, στο μέτρο που φαίνεται σαν ένα αναπόφευκτο καταφύγιο στην καταστολή, στην απώθηση και στην άρνηση και σε διάφορες στρατηγικές μεθόδους απόσυρσης. Τα διάφορα αυτά μέσα μας δίνουν τη δυνατότητα να αποφύγουμε το θέαμα της από μέρους μας κατοχής και της χρησιμοποίησης των άλλων – συνήθως με την συνενοχή τους γιατί οι άνθρωποι έχουν υποβληθεί στο να είναι αντικείμενα χρησιμοποίησης και εκμετάλλευσης στις σχέσεις τους με τους άλλους.51
• Να κάνεις έρωτα είναι καθαυτό καλό κι όσο περισσότερο συμβαίνει με όποιο δυνατό τρόπο μπορείς και φαντάζεσαι, με όσο το δυνατό περισσότερους ανθρώπους και ολοένα πιο συχνά, τόσο το καλύτερο. 52
• Η τρυφερότητα είναι το θετικό κατάλοιπο του αισθήματος αφού εξαφανιστεί, αρκετά συχνά και αρκετά βαθιά, όλη η αρνητικότητα, η εχθρικότητα, ο φθόνος κι η ζήλια. Αν περιορίσουμε ακόμα περισσότερο τον ορισμό του έρωτα, το αίσθημα τούτο δεν είναι τίποτα παραπάνω από εμπιστοσύνη.53
•  Το γεγονός πως ο ένας σύζυγος είχε την περιπέτεια που ο άλλος δεν ήξερε, είναι συχνά ένα γεγονός σεξουαλικής και διαπροσωπικής απελευθέρωσης για τον άλλο που «απατήθηκε». Αλλά το διαζύγιο προχωρεί γιατί παραμένει μια ψεύτικη απέχθεια, αντί για μια αληθινή ευγνωμοσύνη. Στο κάτω κάτω η μοναδική συμφορά στο διαζύγιο είναι η πρωτύτερη συμφορά του γάμου. 57
•  Μου φαίνεται πως η μόνη διέξοδος είναι να αρχίσουμε να συνειδητοποιούμε πως για να απελευθερώσουμε τους άλλους πρέπει να κάνουμε εκείνο που είναι πιο απελευθερωτικό για μας τους ίδιους. 59
• Εννοώ μ’ αυτό τη ριζική διάλυση των ψεύτικων δομών του εγώ μέσα στις οποίες μας ανατρέφουν για να βιώσουμε τον εαυτό μας. Η διάλυση της εικόνας του εαυτού μας που μας έχουν εμφυσήσει με μια διεστραμμένη πλύση του εγκεφάλου οι πιο καλοί, οι πιο κοντινοί και οι πιο καλοπροαίρετοι άνθρωποι στον κόσμο: οι γονείς μας και οι δάσκαλοί μας. 67
• Οι έρευνες που έγιναν τις δυο τελευταίες δεκαετίες πάνω  στη γένεση της σχιζοφρένιας μέσα στις οικογένειες, φανέρωσε αρκετά καθαρά πως είναι δυνατό να γίνει κατανοητή η παραφροσύνη όταν καταλάβει κανείς τα συστήματα επικοινωνίας – πράξεις που ισχύουν στην οικογένεια-πυρήνα. Οι πιο πρόσφατες εξελίξεις στις μελέτες αυτές δείχνουν πόσο σημαντικό είναι αν θέλουμε να επεκτείνουμε αυτή την κατανόηση, να συμπεριλάβουμε και την Τρίτη γενιά – δηλ. τους γονείς των γονιών. Θα έλεγα μάλιστα πως θα έπρεπε σε τέτοιες μελέτες να συμπεριλάβουμε όχι μόνο την τέταρτη γενιά, μα θα πρέπει ακόμα, για να πετύχουμε την απόλυτη κατανόηση να βυθιστούμε σε ένα παρελθόν που προχωράει πολύ πιο πέρα από τη συνειδητή ανάμνηση οποιουδήποτε μέλους της οικογένειας που έχει γνωρίσει ποτέ το άτομο. 74
• Πρέπει να δώσουμε τεράστια σημασία νομίζω στο γεγονός ότι η ενδομητρική περίοδος     ( παραμερίζοντας τι συμβαίνει πρωτύτερα) δεν αντιπροσωπεύει  τα εφτά ή οχτώ δέκατα μόνο του παγόβουνου, αλλά πιθανό, για να παίξουμε με τους αριθμούς , τα εννιά δέκατα ολόκληρης της εμπειρίας που έχει οποιοδήποτε άτομο. Ένα ορισμένο επίπεδο ενδομητρικής εμπειρίας απλώνεται σε ολόκληρη τη ζωή μας και σίγουρα δεν περιορίζεται μόνο στους εννιά πρώτους μήνες. Πώς θα μπορέσουμε να ξαναθυμηθούμε – ακριβώς γιατί μπαίνει πρωτύτερα το ερώτημα πώς μπορέσαμε να ξεχάσουμε – τον καταρράκτη το αίμα στη γαστρική αρτηρία της μάνας μας που ακολουθεί τον τακτικό και πειθαρχημένο βιολογικό ρυθμό ρολογιού, επαναλαμβάνοντας σα ηχώ ένα πιο μακρινό καρδιοχτύπι και το νευρικό και ήρεμο αλλά τόσο πιο αυθόρμητο γουργουρητό της κοιλιάς της; Πώς θα βρούμε την απίστευτη ενορχήστρωση των ήχων της αναπνοής της, την αίσθηση του τριγμού των μυών της στο τέντωμα και στη χαλάρωσή τους, το χέρι της που νιώθει τις κινήσεις μας  και το προσεχτικό μα και απρόσεχτο ψηλάφισμα του γιατρού και της μαμής; Τα φάρμακα για να μας κρατήσουν στη ζωή κι όσα προοριζόντουσαν για να μας ξεφορτωθούν; Τις φαντασιώσεις  της μάνας μας βγαλμένες από τις φαντασιώσεις που άλλοι, από τα τρίσβαθα της ιστορίας είχαν για κείνη. Το κουλούριασμα του νωτιαίου μας μυελού και τη μνήμη της γενετικής πιθανότητας να μην ολοκληρωθεί η ανάπτυξή του. Το σχηματισμό του φύλου μας που είναι πρόκληση στη συνακόλουθη ελευθερία μας να το αλλάξουμε κατά καιρούς…  Τότε μπήζουμε κραυγές και φουσκώνουμε τα γερά μας πνεμόνια, μα το ουρλιαχτό χαράζεται στη μνήμη σαν κάτι που δε θα επαναλάβουμε ποτέ πια – εκτός κι αν γίνει μέσα σε ένα αυτοκίνητο με κατάκλειστα παράθυρα, οδηγώντας στον αυτοκινητόδρομο με 80 μίλια. Η διαμαρτυρία που νιώσαμε σωματικά και εκδηλώθηκε σε πράξη τερματίζει εδώ – ίσως όμως υπάρξουν άλλες μορφές διαμαρτυρίας ενάντια στο έμφυτο δικαίωμα που έχουμε και καταστράφηκε στη γέννηση, να φωνάξουμε « Όχι» στον κόσμο. Όχι, ας κάνουμε ένα νέο ξεκίνημα, καλύτερο τούτη τη φορά γιατί η φορά αυτή θα είναι η δική μας… 76
• Πρέπει να είναι κανείς «άντρας» για να ζήσει πέρα για πέρα την πραγματικότητα της γυναίκας που είναι. Πρέπει να είναι κάτι παραπάνω από άντρας, «ώριμος άντρας», για να ζήσει πέρα για πέρα την πραγματικότητα του παιδιού που είναι.  96
• Να γιατί οι άνθρωποι κοιτάζουν στους καθρέφτες: όχι για να δουν τον εαυτό τους βλέποντας διαμέσου του εαυτού τους, αλλά για να δουν μονάχα κομματιαστές όψεις σαν τα μαλλιά, το βάψιμο, την γραβάτα κλπ. Αν δεν έκανε κανείς αυτό ίσως  υπεκφυγικό κομμάτιασμα της εικόνας του καθρέφτη θα έμενε με την εμπειρία πως το να κοιτάζει τον εαυτό του σημαίνει να βλέπει διαμέσου του. Δεν υπάρχει τίποτα πιο τρομαχτικό. 100
• Οποιοδήποτε νόημα βγαίνει από μια πηγή έξω από τις πράξεις μας, μας δολοφονεί. Ίσως πρέπει να παραδεχτούμε τότε πως το νόημα δεν είναι τίποτε άλλο παρά μόνο το τίποτε του γεωμετρικού σημείου της τροχιάς της ζωής μας, όπου βρισκόμαστε εκείνη τη στιγμή. Ο Θεός έχει φορτώσει αρκετά προβλήματα στους ώμους του για να ασχοληθεί και με τα δικά μας… στην πραγματικότητα το μεγαλύτερο πρόβλημά του είναι  ίσως το πρόβλημα πως δεν είναι Θεός.  Η τροχιά δεν είναι ίσως τίποτα παραπάνω από το πέταγμα του βότσαλου που εμείς οι ίδιοι ρίξαμε στον κόσμο που είμαστε εμείς. Σίγουρα δεν έχουμε την ίδια σύσταση με το βότσαλο που προσπαθούμε να είμαστε, αλλά μπορεί να είμαστε νοητικά το ρίξιμό του και στα σίγουρα είμαστε κάποια στιγμή από το πέταγμά του. Είμαστε το « βούλιαγμα στο βυθό» κι είμαστε το ρυτίδιασμα του νερού που σχηματίζονται από το σημείο επαφής ανάμεσα στην πέτρα και στην επιφάνεια της λίμνης που δεν βρίσκεται πια εκεί γιατί το βότσαλο την εγκατέλειψε για ένα τόπο όπου μήτε κι εμείς βρισκόμαστε ( το βυθό του εαυτού μας).. Ο εαυτός είναι πάντα το μέρος από όπου έχουμε έρθει και όπου κατευθυνόμαστε, όμως η εμφάνιση του ερχομού μας είναι η εξαφάνιση του τόπου που απομένει πάντα χωρίς ύπαρξη στο παρελθόν, στο μέλλον και καταφάνερα στο παρόν. 101
• Πρέπει να μάθουμε να παίζουμε με τον πόνο. Αλλιώς επαναλαμβάνουμε ατέλειωτα ανιαρά παιχνίδια και με τους άλλους και μέσα στον εαυτό μας. Η θεραπεία συνίσταται στο πώς να πάψουμε να παίζουμε τα παιχνίδια αυτά και να ξεσκεπάζουμε ερωτήσεις που είναι πάντα υποβολιμιαία ψέματα. Ο ειρωνικός αυτός χειρισμός δεν υποτιμά τον πόνο, αλλά σπρώχνει τη χαρά σε μια αστρολογική σχεδόν σύνδεση με τον πόνο. Στη ζωή ενός ανθρώπου η ειρωνία είναι το πιο επαναστατικό συναίσθημα. Περιττεύει να πω πως κάθε νήπιο τα ξέρει όλα αυτά. Κάθε παιδί αγαπάει αρκετά τον εαυτό του ώστε να παίζει με τον πόνο του μέχρι τη στιγμή που θα του διδάξουμε τα παιχνίδια μας. 103
• Μπορούμε  πιθανό να μιλήσουμε για την «τρέλα» που είναι το γενοκτόνο και αυτοκαταστροφικό παράλογο του καπιταλιστικού τρόπου διακυβέρνησης των ανθρώπων και για την Τρέλα που είναι η ατομική απόπειρα ορισμένων συγκεκριμένων ανθρώπων να γίνουν ακυβέρνητοι και μη κυβερνήσιμοι – όχι με απειθάρχητο αυθορμητισμό αλλά με μια συστηματική αναθεώρηση της ζωής τους που αρνιέται την προκαταβολική συστηματοποίηση και περνάει από φάσεις από-δόμησης, από-υποβολής, από-μάθησης, και από-οικογενειοποίησης, έτσι ώστε να έχουμε τελικά με τον εαυτό μας σχέσεις οικείες κι όχι οικογενειακές, οπότε είμαστε πια έτοιμοι να επαναδομήσουμε τον εαυτό μας με τρόπο που αρνείται όλα τα προσωπικά ταμπού και κατά  συνέπεια επαναστατικοποιεί ολόκληρη την κοινωνία. 110
• Ο Φρόυντ μιλώντας για τους πατέρες είπε: « Ο μεγάλος άντρας επηρεάζει τους συγχρόνους του με δυο τρόπους: με την προσωπικότητά του και με την ιδέα που υποστηρίζει. Καμιά φορά – κι αυτή είναι σίγουρα η πιο πρωτόγονη απήχηση- την απήχηση ασκεί μονάχα η προσωπικότητα ενώ η ιδέα παίζει ουσιαστικά δευτερεύοντα ρόλο. Δε χωράει συζήτηση για ποιο λόγο πρέπει να αποκτήσει σημασία ο μεγάλος άντρας. Ξέρουμε πως η μεγαλύτερη πλειοψηφία των ανθρώπων έχει φοβερή ανάγκη από μια αυθεντία που μπορεί να θαυμάζει, να υποτάσσεται σε αυτήν να της επιβάλλεται και μερικές φορές μάλιστα να την κακομεταχειρίζεται. Η ψυχολογία του ατόμου μας δίδαξε από πού πηγάζει αυτή η ανάγκη των μαζών. Είναι η λαχτάρα για τον πατέρα που ζει μέσα μας από την παιδική ηλικία…»114
• Ο ψυχίατρος προωθείται στο να γίνει μια πατρική μορφή και μερικά στοιχεία μητρικής μορφής προστίθενται σε αυτή την αρχική πορνεία. 116
• «Προσβάλλουμε» τη λευχαιμία ή καρκίνο ή άλλες αρρώστιες με θεραπείες που οι  ίδιες είναι αρρώστιες. Οι ιατρικές στρατηγικές της θεραπευτικής προσβολής φαίνεται να παραλείπουν όχι μόνο τις φιλελεύθερες δυνατότητες μιας ειρηνικής συνύπαρξης με τον καρκίνο, αλλά ακόμα και την πιο απελευθερωτική δυνατότητα να αγαπά την αρρώστια του και να της ζητά να ζήσει μαζί του σε ένα είδος αντιγάμου. Αυτός θα μπορούσε να ανατρέψει τις στατιστικές που μειώνουν το ποσοστό επιβίωσης ορισμένων ειδών καρκίνου σε δυο, πέντε, εφτά χρόνια μετά την εγχείρηση ή την ακτινοθεραπεία. 117
• Το μόνο που έχει σημασία είναι η  τελική υποταγή. Το κριτήριο της πετυχημένης ψυχιατρικής  θεραπείας είναι, καθώς βλέπουμε για μια ακόμα φορά η υποταγή στις επικρατούσες αξίες της κοινωνίας. Οποιαδήποτε πόρνη που σέβεται τον εαυτό της θα έδειχνε πολύ μεγαλύτερο σεβασμό. Οι ψυχίατρο όμως δεν έχουν γίνει ακόμα αξιοσέβαστες πόρνες.118
• Η μάνα μπορεί να δείξει μια ενστικτώδη ικανότητα να είναι χωριστή από το παιδί της με το να μην πάει αυτόματα για να σταματήσει το κλάμα του. Δείχνει την ικανότητα να συγκρατήσει τη  δική της ταραχή και να αφήσει το μωρό με τη δική του. Στην περίπτωση αυτή θα μπορέσει ίσως να νιώσει τη διαφορά στην ποιότητα της κραυγής του μωρού. Παύει πια να είναι το κλάμα της ή μάλλον το κλάμα τους, και γίνεται το προσωπικό κλάμα του μωρού.  119
• Η ηρεμία είναι σημαντική εφόσο σημαίνει τη σωστή μοναχικότητα, τη μοναχικότητα των πρώτων έξι μηνών , είναι κανείς μόνος είτε από σωματική πλευρά, είτε με την παρουσία ενός άλλου που θα ενεργήσει σαν καταλύτης για την ανάπτυξη, χωρίς όμως να επεμβαίνει ποτέ. Ο αληθινός ποιητής ξέρει πως οι λέξεις στο βάθος τους είναι άσχετες με την εμπειρία του που είναι η επαναφορά στη μνήμη του εαυτού του, έτσι ώστε στην πραγματικότητα προκαλεί βία ενάντια στη γλώσσα που διαστρεβλώνει τις λέξεις κι ύστερα τους περνάει το χαλκά και τις σέρνει στην πραγματικότητα της εμπειρίας που ξαναθυμήθηκε. Αν οι ποιητές είναι οι αθλητές του εξωλεκτικού, το ίδιο είναι και πολλοί άνθρωποι που τους λένε σχιζοφρενείς. 123
• Η αγωγή της ποίησης κι εδώ εννοώ την ποίηση στην πλατύτερή της σημασία, που περιλαμβάνει τη ζωγραφική, τη μουσική κι άλλες μορφές τέχνης, δε συνίσταται στο να αραδιάζεις γράμματα πάνω στο χαρτί, χρώματα πάνω στη λινάτσα, νότες στο πεντάγραμμο ή την τεχνική των οργάνων, αλλά σε μια πρωτύτερη εσωτερική λειτουργία που ε ί ν α ι το έργο τέχνης. 125
•  Πρέπει να παραλύσουμε τη λειτουργία κάθε οικογένειας, κάθε σχολείου, πανεπιστημίου, εργοστάσιου, επιχείρησης, εταιρίας, τηλεόρασης, κινηματογραφικής βιομηχανίας κι ύστερα αφού τα σταματήσουμε να επινοήσουμε ευέλικτες μη ιεραρχικές δομές για να διαμοιράσουν τα συσσωρευμένα πλούτη σε ολόκληρο τον κόσμο. Οι δομές αυτές θα γίνουν δύσκαμπτες στον καιρό τους, εξαιτίας της τρομαγμένης στάσης μας απέναντι στην ελευθερία μας, αν όμως μείνουμε πιστοί στην αρχή της συνεχούς επανάστασης – ανατροπή των κοινωνικών δομών που επινοούν ύστερα από λίγο άθελά τους τον ίδιο τους το θάνατο και μετά έχουν αξίωση να ζήσουν -  θα βρούμε τον τρόπο όχι μόνο να επιζήσουμε, αλλά και να μην ξαναγυρίσουμε ποτέ πια στο φυσιολογικό πρότυπο του κόσμου, πράγμα που είναι η μοναδική σημασία που μπορεί να αναγνωρίσει κανείς στη λέξη «παλινδρόμηση» σε αυτό το στάδιο της ιστορίας. Δεν αποκλείεται οι μόνες «αληθινές» σχέσεις να είναι εκείνες που απηχούν το χωρισμό του παιδιού και της μάνας που κλαίνε. Από δω και πέρα δ υ ο άνθρωποι συναντιούνται. Από δω και πέρα υπάρχει η επανάσταση. Καμιά φορά η πραγματική συμβίωση είναι πιο κοντινή όταν μια απόσταση 7000 μιλίων χωρίζει τον ένα από τον άλλο. και τότε, όταν από τα κατάβαθα του εαυτού του ξέρει κανείς πως βρίσκεται σε αυτή την κατάσταση βγαίνει από αυτή με τη δική του κραυγή, μέσα στην ασυμμέριστη ερημιά του. 127