ΤΖΩΝ ΧΟΛΤ: "Γιατί αποτυγχάνουν τα παιδιά"

 (εκδ.Καστανιώτη)

• Το πρόβλημα δεν είναι να τους κάνουμε να ρωτάνε τι δεν ξέρουν. Αλλά να συνειδητοποιήσουν τη διαφορά ανάμεσα στο τι γνωρίζουν και τι όχι. 33
• Το σχολείο ενισχύει με κάθε τρόπο τους «κυνηγούς απαντήσεων», τα παιδιά δηλ. που επιθυμούν να δίνουν σωστές απαντήσεις πάση θυσία… Δεν αποτελούν όλα τα σχολεία χώρους όπου ενθαρρύνονται αυτοί που σκέπτονται. 34
• Αυτό είναι το σημαντικότερο καθήκον ενός δασκάλου μικρών παιδιών: να φτιάξει ή να καταστήσει προσιτό ένα τμήμα του κόσμου ή της ανθρώπινης εμπειρίας που να είναι τόσο ενδιαφέρον, συναρπαστικό, γεμάτο νόημα, διαφανές, όσο και συναισθηματικά πιο ασφαλές γίνεται…. (Να φτιάξει) μια τάξη στην οποία τα παιδιά χωρίς να κινδυνεύουν από το δάσκαλο, ούτε το ένα από το άλλο, θα μπορούσαν για μια ακόμη φορά να αγγίξουν αχόρταγα την πραγματικότητα, όπως όταν ήταν μικρά.73
• Δεν είναι η προσήκουσα δουλειά του δασκάλου να δοκιμάζει διαρκώς και να ελέγχει τι κατανοεί ο μαθητής. Αυτή είναι δουλειά του μαθητή. Η δουλειά του δασκάλου είναι να δίνει απαντήσεις όταν ρωτούν ή να προσπαθεί να βοηθήσει να καταλάβουν όταν το ζητούν. 88
• Όταν ένα παιδί έχει ως μοναδικό σκοπό να ευχαριστεί τους ενήλικες, τότε εμφανίζεται η ευδιάκριτη γραμμή ανάμεσα στην επιτυχία ή την αποτυχία. 87
• Άραγε τα περισσότερα εγκώμια των ενηλίκων απέναντι στα παιδιά δεν αποτελούν ένα είδος αυτοεπαίνου; 96
• Τα παιδιά που τα υπερπροστατεύουν είναι σίγουρο ότι είτε θα γίνουν υπερβολικά δειλά για να επιχειρήσουν οτιδήποτε είτε υπερβολικά ριψοκίνδυνα και απρόσεκτα για να είναι σε θέση να ξέρουν τι μπορούν να προσπαθήσουν και τι όχι. 99
• Αυτή η έντονη απουσία εμπιστοσύνης απέναντι στα παιδιά, αυτή η εντύπωση ότι ανά πάσα στιγμή μπορεί να κάνουν κάτι φοβερά ανόητο ή καταστροφικό έχει ως ένα βαθμό δηλητηριάσει την ατμόσφαιρα σχεδόν κάθε νηπιαγωγείου ή σταθμού. 102
• Παίρνουμε τη λέξη «φυσιολογικός» που σημαίνει συνηθισμένος, κάτι που συμβαίνει δηλ. συνήθως, και τη μετατρέπουμε σε ορθός, σωστός, επιθυμητός, κάτι δηλαδή που θα έπρεπε να συμβαίνει πάντα. 121
• Τα παιδιά που εξαρτώνται πολύ από την επιδοκιμασία των ενηλίκων ίσως αποφασίσουν ότι , αν δεν τα καταφέρουν να πετύχουν απολύτως, το επόμενο καλύτερο βήμα είναι η πλήρης αποτυχία… Η ανεπάρκεια έχει κι ένα άλλο πλεονέκτημα: όχι μόνο περιορίζει τις προσδοκίες και τις απαιτήσεις των άλλων από σένα, αλλά περιορίζει και αυτό που προσδοκάς ή ελπίζεις για τον εαυτό σου. 128
• Ένα βρέφος δεν αντιδρά μπροστά στην αποτυχία όπως ένας ενήλικας, ούτε και όπως ένα 5χρονο, επειδή δεν το έκαναν να αισθανθεί ότι η αποτυχία είναι ντροπή, ατίμωση, έγκλημα. 130
• Πολύ λίγα παιδιά δεν νιώθουν τον περισσότερο χρόνο που βρίσκονται στο σχολείο τόσο φόβο, άγχος, ένταση που οι περισσότεροι ενήλικες θα θεωρούσαν ανυπόφορο. 133
• Η «τυφλότητα» ως προς τα σχήματα ή σύμβολα όπως οι λέξεις είναι τις περισσότερες περιπτώσεις συναισθηματική και ψυχολογική παρά νευρολογική. Είναι μια νευρωτική αντίδραση απέναντι σε μια πολύ έντονη πίεση. 134
• Μπορούμε να δώσουμε στους άλλους ονομασίες και καταλόγους να τις μάθουν, όμως δεν μπορούμε να τους δώσουμε τις νοητικές μας δομές. Πρέπει να κατασκευάσει ο ίδιος τις δικές του. 161
• «Γνωρίζω κάτι που θα έπρεπε να ξέρεις κι εσύ και γι αυτό θα σε κάνω να το μάθεις» - αυτή η διδασκαλία είναι που εμποδίζει τη μάθηση. Κανείς δεν μας υποχρεώνει να φτιάξουμε τους ανθρώπους ευφυείς. Γεννιούνται ευφυείς. Το μόνο που χρειάζεται να κάνουμε είναι να σταματήσουμε να επαναλαμβάνουμε αυτά τα πράματα που συντέλεσαν στη νοητική υστέρησή τους. 177
• Τα μέσα που χρησιμοποιούμε για την επίτευξη ενός στόχου καταντούν αυτοσκοπός. 244
• Οι δάσκαλοι και το σχολείο έχουν την τάση να συγχέουν την καλή συμπεριφορά με τον καλό χαρακτήρα. Με λίγες εξαιρέσεις, τα σχολεία και οι εκπαιδευτικοί δεν εκτιμούν το θάρρος στα παιδιά… Νομίζουν ότι τα παιδιά που έχουν γενναιότητα θα είναι δύσκολα στο χειρισμό, απειθάρχητα, προκλητικά, ενώ τα παιδιά που φοβούνται θα είναι πιο ευάγωγα. Συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Τα προκλητικά, βίαια παιδιά… δεν είναι γενναία. 148
• Φόβος, ανία, αντίσταση, όλα μαζί συντελούν στο να καθιστούν τα παιδιά αυτό που λέμε βλάκες. 278

• Με τις αδέξιες και αδαείς μας προσπάθειες να διαπλάσουμε το χαρακτήρα των παιδιών πιθανόν καταστρέφουμε τουλάχιστον άλλες τόσες καλές ιδιότητες. 283
• Με τον όρο ευφυΐα  εννοούμε τρόπο ζωής και συμπεριφοράς σε μια ποικιλία καταστάσεων και ιδιαίτερα σε νέες, ασυνήθιστες και περίπλοκες καταστάσεις… Το άτομο που χαρακτηρίζεται ευφυές..σκέφτεται το πρόβλημα το ίδιο, αντί να σκέφτεται τον εαυτό του… Επιλαμβάνεται της κατάστασης με γενναιότητα και φαντασία, επινοητικότητα και έστω κι αν δεν διαθέτει αυτοπεποίθηση, τουλάχιστον ελπίζει. Αν αποτύχει, αντιμετωπίζει τα λάθη του χωρίς ντροπή και φόβο και διδάσκεται από αυτά. Αυτό είναι ευφυΐα.285
• Το έξυπνο παιδί είναι περίεργο απέναντι στη ζωή και στην πραγματικότητα, πρόθυμο να έρθει σε επαφή μαζί της, να την αγκαλιάσει και να γίνει ένα μαζί της. Δεν υπάρχει ένα τείχος ανάμεσα στον εαυτό του και στην πραγματική ζωή. 286
•  
• Ούτε ένας ενήλικας στους χίλιους ή στους δέκα χιλιάδες δεν θα μπορούσε μέσα σε τρία χρόνια να μάθει τόσο πολλά και να αναπτύξει σε τέτοιο βαθμό την κατανόηση που έχει για τον κόσμο που τον περιβάλλει, πράγμα που συμβαίνει στα νήπια κατά τα τρία πρώτα χρόνια της ζωής τους. Τι συμβαίνει όμως σ’ αυτή την ασυνήθιστη ικανότητα για μάθηση και νοητική ανάπτυξη όταν ενηλικιωθούν; Καταστρέφεται και ευθύνεται γι αυτό πάνω απ’ όλα η διαδικασία που κακώς αποκαλούμε εκπαίδευση, διαδικασία που τη συναντούμε στα περισσότερα σπίτια και σχολεία… Η βασικότερη αιτία αυτής της πανωλεθρίας είναι ο φόβος που τους προκαλούμε, φόβο ότι θα μας δυσαρεστήσουν αν δεν κάνουν αυτό που τους ζητούμε, ότι θα κάνουν λάθη, ότι θα αποτύχουν, ότι δεν τα καταφέρνουν καλά. Με τον τρόπο αυτό τα εμποδίζουμε να ριψοκινδυνεύσουν, να δοκιμάσουν κάτι καινούριο ,δύσκολο, άγνωστο… Ως ιδανικό τύπο παιδιού θεωρούμε εκείνο που μας φοβάται τόσο, όσο χρειάζεται για να κάνει αυτά που του ζητάμε, χωρίς να μας κάνει να νιώθουμε ότι τα κάνει από φόβο, ώστε να απειλούν την εικόνα μας ως ευγενικών ανθρώπων…288
•  Σκοτώνουμε όχι μόνο τη φυσική τους περιέργεια αλλά και την αίσθηση ότι είναι καλό και αξιοθαύμαστο να έχει κανείς περιέργεια για μάθηση…. Αυτό το επιτυγχάνουμε πρώτα απ’ όλα διασπώντας αυθαίρετα την πραγματικότητα σε επί μέρους μαθήματα που είναι ασύνδετα μεταξύ τους… Επιπλέον τους δίνουμε διαρκώς να μαθαίνουν πράγματα δίχως νόημα, διφορούμενα και αντιφατικά. Κι ακόμη χειρότερα, αυτό το κάνουμε χωρίς να το συνειδητοποιούμε, με αποτέλεσμα καθώς μας ακούν να τους διδάσκουμε πράγματα δίχως νόημα σαν να ήταν κάτι απολύτως φυσικό, να φθάνουν στο σημείο να πιστεύουν ότι για τη σύγχυση που τους δημιουργείται δε φταίει το υλικό που έχουν μπροστά τους αλλά η δική τους ανικανότητα.289
• Εκτός από το φόβο και τη σύγχυση που τους προξενούμε, συγχρόνως τους γεμίζουμε τις ημέρες με ανιαρή επαναληπτική εργασία, που δεν απαιτεί ιδιαίτερη ευφυΐα ή συγκέντρωση προσοχής. 290
• Δεν είχα αποβάλει εντελώς την έλλειψη εμπιστοσύνης στον εαυτό μου ή το φόβο για τον κόσμο, όμως τα είχα ξεπεράσει αρκετά, ώστε να μπορώ να βλέπω τις προσπάθειες και τις αποτυχίες μου στην τάξη όχι ως κάτι απειλητικό προς την αυθεντία μου ή την αυτοεκτίμησή μου, αλλά μόνο ως ενδιαφέροντα προβλήματα.295
• Αυτό που χρειάζεται είναι να φτιάξουμε ανθρώπους που αγαπούν τη μάθηση και ξέρουν να μαθαίνουν. Έτσι θα τους είναι δυνατόν να μάθουν στο μέλλον αυτό που θα χρειαστεί να μάθουν. 307
• Δεν είναι δυνατόν να πετύχουμε πραγματική μάθηση στο σχολείο, αν θεωρούμε ότι το μόνο καθήκον και υποχρέωσή μας είναι να αποφασίζουμε τι ακριβώς πρέπει να μάθουν τα παιδιά. Δεν μπορούμε να ξέρουμε ανά πάσα στιγμή ποιο συγκεκριμένο τμήμα γνώσης ή τι είδους κατανόηση χρειάζεται περισσότερο ένα παιδί, ώστε να το βοηθήσουν να ενδυναμώσει και να προσαρμόσει το δικό του μοντέλο της πραγματικότητας. Μόνο το ίδιο το παιδί μπορεί να το ξέρει καλύτερα. Ίσως βέβαια να μην είναι σε θέση να το κάνει πολύ καλά, σίγουρα όμως εκατό φορές καλύτερα από εμάς. Εμείς το καλύτερο που μπορούμε να κάνουμε είναι να προσπαθήσουμε να το βοηθήσουμε να μάθει, κατά προσέγγιση, ποιες πληροφορίες υπάρχουν και πού μπορεί να τις αναζητήσει. 309
• Μπορείς, πράγμα που κάνουν πολλοί δάσκαλοι, να μάθεις να αφυπνίζεις με μια λέξη σου, με μια χειρονομία, ακόμη και μ’ ένα χαμόγελο, το τεράστιο απόθεμα φόβου, ντροπής, και ενοχής που τα σημερινά παιδιά κουβαλούν μέσα τους. Ή μπορείς απλώς να αφήσεις να φανεί ο φόβος σου για το τι μπορεί να συμβεί σ’ εσένα, αν τα παιδιά δεν κάνουν αυτό που θέλεις, κι έτσι να τους τον μεταδώσεις… Ο μόνος άλλος τρόπος – δε νομίζω ότι υπάρχει άλλος – είναι να φτιάξουμε σχολεία και τάξεις μέσα στα οποία κάθε παιδί θα μπορεί με το δικό του τρόπο να ικανοποιεί την περιέργειά του, να αναπτύσσει τις ικανότητες και τα ταλέντα του, να ασχολείται με όσα το ενδιαφέρουν και από την επαφή του με τους ενήλικες και τα άλλα παιδιά γύρω του να σχηματίζει κάποια ιδέα για τη μεγάλη ποικιλία και τον πλούτο της ζωής. Εν ολίγοις, το σχολείο θα έπρεπε να είναι ένα μεγάλο τραπέζι φορτωμένο με κάθε λογής πνευματικές, καλλιτεχνικές, δημιουργικές και αθλητικές δραστηριότητες, από τις οποίες το κάθε παιδί θα μπορούσε να πάρει ό,τι θέλει και όσο θέλει. 311
• Το κατάλληλο μέρος που είναι και το καλύτερο για τα παιδιά, όπου μπορούν να μάθουν αυτά που χρειάζονται, ή θέλουν να μάθουν , είναι εκείνο μέσα στο οποίο ως πρόσφατα τα μάθαιναν όλα σχεδόν – δηλαδή ο ίδιος ο κόσμος της ζωής, το επίκεντρο της ζωής των ενηλίκων… Κάναμε τρομερό λάθος ( πάντα με τις καλύτερες προθέσεις) όταν χωρίσαμε τα παιδιά από τους ενήλικες και την υπόλοιπη ζωή.312
• Δεν κάμφθηκε, ούτε επέτρεψε στους άλλους να κάμψουν το ψυχικό της σθένος, προκειμένου να προσαρμοστεί καλύτερα σ΄έναν πληκτικό και κακό κόσμο. Αντί γι’ αυτό υποχρέωσε τον κόσμο να της κάνει θέση κι έτσι με τον τρόπο της τον έκανε ως ένα βαθμό καλύτερο και πιο ζωντανό» ( για μια που ήταν… κακή μαθήτρια)313