ΑΡΘΟΥΡ ΚΑΙΣΛΕΡ: Οι ρίζες της Σύμπτωσης

( ένα ταξίδι στην παραψυχολογία)

(Εκδ. Χατζηνικολή 1987)

ΤΟ ΑΛΦΑ ΒΗΤΑ ΤΗΣ ΠΑΡ' ΑΙΣΘΗΣΗ ΑΝΤΙΛΗΨΗΣ

·         Αν σε μια σειρά  αρκετών χιλιάδων δοκιμών επιμένει να εμφανίζεται μια σημαντική απόκλιση από την αναμενόμενη τιμή τύχης, τότε το μόνο λογικό και επιστημονικό συμπέρασμα είναι ότι επεμβαίνει κάποιος άλλος παράγοντας, πέρα από τον παράγοντα τύχη, ο οποίος και ευθύνεται για τα αποτελέσματα. και αφού οι πειραματικές εγκαταστάσεις αποκλείουν  την οποιαδήποτε κατ’ αίσθηση αντίληψη της καρτέλας που έχει ο δέκτης σαν «στόχο» της πρόβλεψής του, δεν μπορεί κανείς παρά να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η σταθερή αυτή απόκλιση θα πρέπει να οφείλεται σε κάποια μορφή παρ’ αίσθηση αντίληψης. Αυτό από την άποψη της επιστημονικής μεθοδολογίας είναι ένας αυστηρά ορθόδοξος επαγωγικός συλλογισμός. και αυτό είναι το στοιχείο που έπεισε τόσους σκεπτικιστές και ιδιαίτερα φυσικούς ότι η παρ’ αίσθηση αντίληψη είναι μια σκληρή αλήθεια. 19

·         Γενικά, στην υποατομική φυσική η Αρχή της Απροσδιοριστίας του Heisenberg και οι νόμοι της κβαντικής μηχανικής αντικατέστησαν την αιτιότητα με την πιθανότητα. Στη γενετική από την ημέρα κιόλας που ο Αββάς Μέντελ άρχισε να καταγράφει τα μπιζέλια νάνους του βασιλεύει η στατιστική. Και το ίδιο συμβαίνει στου κοσμικότερους κόσμους των επιχειρήσεων των καζίνων και των ασφαλειών. Καμιά από αυτές τις επιχειρήσεις δεν θα μπορούσε να σταθεί, αν οι νόμοι της τύχης δεν ήταν τόσο παράδοξα, τόσο φερέγγυοι.21

·         Eysenck: «Οι επιστήμονες, ιδιαίτερα όταν  απομακρύνονται από το στενό χώρο της ειδικότητάς τους, είναι ακριβώς τόσο στενοκέφαλοι, συνηθισμένοι και παράλογοι όσο και οποιοσδήποτε άλλος και στο μόνο που χρησιμεύει η ασυνήθιστα υψηλή ευφυΐα τους είναι στο να κάνει ακόμα περισσότερο  επικίνδυνες τις προκαταλήψεις τους.» 14

·         W.Weaver: «Οι συνθήκες κάτω από τι οποίες ένας σκύλος φθάνει στο σημείο να δαγκώσει κάποιον τόσο σοβαρά ώστε να χρειαστεί να αναφερθεί το γεγονός στις Υγειονομικές Υπηρεσίες , φαίνονται πράγματι να είναι και περίπλοκες και απρόβλεπτες. Στην Νέα Υόρκη οι Υγ. Υπηρεσίες  ανάφεραν για το 1955 ένα μέσο όρο 75,3 παρόμοια κρούσματα. Το 1956 ήταν 73,6, το 1957 73,2 και τις δύο επόμενες χρονιές 74,5 και 72,6… Ένα από τα πιο χτυπητά και τα πιο θεμελιώδη χαρακτηριστικά της θεωρίας των πιθανοτήτων είναι ότι μας οδηγεί στην κατανόηση της κατά τα άλλα παράξενης πραγματικότητας, σύμφωνα με την οποία γεγονότα που όταν τα αντιμετωπίζουμε το κάθε ένα ξεχωριστά είναι από τη φύση τους ιδιότροπα και απρόβλεπτα, όταν αντιμετωπίζονται ομαδικά μπορούν να μας δώσουν πολύ σταθερούς μέσους όρους».22

·         Η θεωρία των πιθανοτήτων είναι παιδί του παράδοξου από τους γάμους του με τα μαθηματικά. Κι όμως δουλεύει. 23

 Η ΔΙΑΣΤΡΟΦΗ ΤΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ

·         (Ο Αϊνστάιν) όσο βαθύτερα εισχωρούσε  μέσα στα βασίλεια της υποατομικής και της υπεργαλαξιακής διάστασης, τόσο εντονότερα ποτιζόταν από τη γνώση της παράδοξης δομής τους που ερχόταν σε αντίθεση με την κοινή λογική και τόσο πλατύτερα αντιμετώπιζε τη δυνατότητα του φαινομενικά αδύνατου. Ο δικός του ο κόσμος, ο βασισμένος στη σχετικότητα και τη θεωρία των κβάντα, είναι στην πραγματικότητα ένας κόσμος αδύνατου.39

·         Oppenheimer: «Στο ερώτημα κατά πόσον η θέση του ηλεκτρόνιου μένει η ίδια, πρέπει να πούμε όχι. Αν ρωτηθούμε κατά πόσον αλλάζει η θέση του ηλεκτρόνιου με τον καιρό , πρέπει να πούμε όχι. Στο ερώτημα αν το ηλεκτρόνιο βρίσκεται σε ηρεμία, πρέπει να πούμε όχι. Αν ρωτηθούμε κατά πόσον κινείται, πρέπει να πούμε όχι.» 39

·         Η έμφυτη απροσδιοριστία των υποατομικών φαινομένων οφείλεται στην αμφισβητήσιμη και διφορούμενη φύση εκείνων των μικρότατων υλικών σωμάτων που στην πραγματικότητα δεν είναι καθόλου ούτε σωμάτια, ούτε «αντικείμενα». Είναι οντότητες με δυο πρόσωπα, σαν τον Ιανό, που συμπεριφέρονται σε ορισμένες περιπτώσεις σαν μικρά, σκληρά σκάγια και σε άλλες περιπτώσεις σαν κύματα ή δονήσεις που μεταδίδονται σε ένα μέσο στερημένο από κάθε φυσική ιδιότητα. 40

·         Heisenberg: «Και μόνο η προσπάθεια να φανταστούμε την εικόνα (των στοιχειωδών σωμάτιων ) και να τα σκεφτούμε οπτικά, σημαίνει ότι τα έχουμε τελείως παρερμηνεύσει». 41

·         Pauli: «Η πιο ικανοποιητική λύση θα ήταν μια ερμηνεία του πνεύματος και του σώματος σαν συμπληρωματικές όψεις της ίδιας πραγματικότητας». 43

·         Margenau: Προς τα τέλη του περασμένου αιώνα γεννήθηκε η άποψη ότι κάθε αλληλεπίδραση φορά υλικά αντικείμενα. Αυτό σήμερα  δεν στέκει. Γνωρίζουμε ότι υπάρχουν πεδία απόλυτα μη υλικά. 44

·         J. Jeans: Ο χείμαρρος της γνώσης κατευθύνεται σήμερα προς μια μη μηχανική αλήθεια. Το σύμπαν αρχίζει να φαίνεται περισσότερο σαν μια μεγάλη σκέψη παρά σαν μια μεγάλη μηχανή.

·         Eddington: Το υλικό από το οποίο είναι φτιαγμένος ο κόσμος είναι νοητικό υλικό. Η σκληρή, απτή εμφάνιση των αντικειμένων, υπάρχει μόνο στον μετρίου μεγέθους κόσμο μας, τον υπολογισμένο σε μέτρα και σε γυάρδες με τον οποίο έχουν εναρμονιστεί οι αισθήσεις  μας. Τόσο σε μια κοσμική όσο και σε μια υποατομική κλίμακα, αυτή η οικεία μας και απτή σχέση αποδεικνύεται χίμαιρα. 45

·         Το νετρίνο δεν έχει κυριολεκτικά καμιά φυσική ιδιότητα. Ούτε μάζα, ούτε ηλεκτρικό φορτίο, ούτε μαγνητικό πεδίο. Δεν έλκεται από τη βαρύτητα και δεν συλλαμβάνεται ούτε απωθείται από τα ηλεκτρομαγνητικά πεδία των άλλων σωμάτιων όταν περνά δίπλα τους… «Τώρα που διαβάζετε αυτή τη φράση δισεκατομμύρια νετρίνα από τον ήλιο κι από άλλα αστέρια ίσως κι από άλλους γαλαξίες περνάν μέσα από το κρανίο σας κι από το μυαλό σας»- Gardner. 47

·         O Dirac αξίωσε ότι ο χώρος δεν είναι στην πραγματικότητα κενός, αλλά γεμάτος από μια απύθμενη θάλασσα ηλεκτρόνια αρνητικής μάζας ( και συνεπώς και αρνητικής ενέργειας). Η αρνητική μάζα φυσικά ξεπερνάει την ανθρώπινη φαντασία. Το μόνο που θα μπορούσαμε να πούμε για ένα σωμάτιο τέτοιου είδους θα ήταν ότι αν προσπαθήσετε να το σπρώξετε μπρος, αυτό θα γυρίσει πίσω κι αν το φυσήξετε, θα ρουφηχτεί μέσα στους πνεύμονές σας. 50

·         Στο επιλεγόμενο διάγραμμα Feynman που έγινε πολύ γρήγορα για τους φυσικούς ένα αντικείμενο καθημερινής χρήσης ο ένας άξονας αντιπροσωπεύει το χρόνο, ο άλλος το χώρο. Τα σωμάτια έχουν την ευχέρεια να κινούνται μπροστά και πίσω μέσα στο χρόνο κι ένα ποζιτρόνιο που ταξιδεύει σαν όλους εμάς προς το μέλλον, συμπεριφέρεται με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που συμπεριφέρεται και ένα ηλεκτρόνιο που ταξιδεύει  προς το παρελθόν. Οι αντιστροφές του χρόνου που υποστήριζε ο Feynman ήταν βραχύβιες γιατί στον κόσμο μας τα αντισωμάτια είναι κι αυτά βραχύβια. Το κατά πόσον σε ένα γαλαξία αντιύλης ο χρόνος θα έρεε σε σχέση με το δικό μας συνεχώς προς τα πίσω είναι καθαρά θέμα οραματισμού. 52

·         Όσον αφορά πάντως  την πρόγνωση το νόημα είναι ότι η πρόβλεψη μελλοντικών γεγονότων ακολουθεί τη δεύτερη χρονική διάσταση στην οποία οι αντικειμενικές πιθανότητες παίζουν τον ίδιο ρόλο που παίζουν στην κλασσική φυσική οι αιτιοκρατικές σχέσεις. Προτείνει ,για να επαναλάβουμε τα ίδια τα λόγια του Dobbs, «μια δεύτερη χρονική διάσταση, στην οποία οι αντικειμενικές πιθανότητες των μελλοντικών εκβάσεων περιέχονται σαν συνυπάρχοντες διαθέσιμοι συντελεστές και κάνουν το μέλλον να κλίνει ή το προδιαθέτουν να συμβεί με έναν ορισμένο ειδικό τρόπο». 53

·         O Dobbs  χρησιμοποιεί τον όρο «προσχέδιο» αντί για τον όρο «πρόγνωση» για να τονίσει ότι δεν αναφέρεται σε προφητείες, αλλά σε μια αντίληψη πιθανοκρατικών παραγόντων μέσα στο σύστημα που το προδιαθέτουν προς μια δεδομένη μελλοντική κατάσταση. Αυτά όμως τα προσχέδια δεν βασίζονται ούτε σε μαντείες, ούτε σε ορθολογιστικά συμπεράσματα, αφού οι «διαθέσιμοι συντελεστές» του συστήματος ούτε παρατηρούνται ούτε συμπεραίνονται. Ο δέκτης παίρνει τις πληροφορίες του γι αυτούς από υποθετικούς αγγελιοφόρους, που ο Dobbs αποκαλεί «ψιτρόνια» και δρουν στη δεύτερη χρονική του διάσταση.  54

·         Dobbs: «Παράθεσα αυτή την παράγραφο ολόκληρη γιατί η κβαντική θεωρία των πλασματικών μεταβάσεων  είναι πολύ σχετική με την έννοια που πρότεινα της πραγματικής κατάστασης μιας οντότητας που περιτριγυρίζεται σε ένα φανταστικό χρόνο από ένα πλήθος αντικειμενικές πιθανότητες που χωρίς να πραγματοποιούνται απαραίτητα, επηρεάζουν παρ όλα αυτά την πραγματική πορεία των γεγονότων.  Όπως λέει και ο Bohm πρέπει να αντιμετωπίζουμε  το σύστημα σαν να δοκίμαζε ας πούμε όλες του τι δυνατές δυνατότητες από τις οποίες  θα ξεπηδούσε η μια πραγματικότητα.  Μπορούμε να δούμε αυτές τις πλασματικές δυνατότητες ή έκταση πιθανοτήτων σαν ένα σμήνος σωμάτιων φανταστικής μάζας που αλληλεπιδρούν όλα μαζί σαν ένα αέριο χωρίς τριβές.» 

Όταν αυτό το σμήνος ή σύννεφο ή τυποποιημένο σύνολο ψιτρονίων φανταστικής μάζας προσκρούει  στα σε ιδιαίτερα επιδεκτική κατάσταση νεύρα του εγκεφάλου ενός δέκτη θα πρέπει να τους μεταδίδει πληροφορίες που δεν αφορούν μονάχα την πραγματική κατάσταση του συστήματος, αλλά τα προσχέδια που αντικατοπτρίζονται από τους «ανιχνευτές προς όλες τις κατευθύνσεις» που έχει εξαποστείλει το σύστημα. Έτσι, λέει ο Dobbs , τα ψιτρόνια θα πρέπει να παίζουν ένα ρόλο ανάλογο με εκείνον που παίζουν τα φωτόνια στην κοινή όραση. Με τη διαφορά ότι τα ψιτρόνια θα επιδρούν απ’ ευθείας πάνω στον εγκέφαλο κι όχι στον οφθαλμό, θα έχουν φανταστική μάζα ηρεμίας, ενώ τα φωτόνια έχουν μάζα ηρεμίας μηδέν και θα μεταφέρουν πληροφορίες που θα αφορούν και τις πραγματικές και τις πλασματικές διεργασίες, οι οποίες πλασματικές θα «προσχεδιάζουν» το άμεσο μέλλον. 55

·         Ο Eccles συνεχίζει με την ανάπτυξη μιας συνοπτικής θεωρίας γύρω από το πώς μια ελάχιστη «επιρροή της θέλησης» που επιδρά πάνω σε ένα μονάχα νεύρο του φλοιού, δίνει το σύνθημα για πολύ σημαντικές αλλαγές στις δραστηριότητες του εγκεφάλου. Αυτή η πράξη-σύνθημα επηρεάζει νεύρα που βρίσκονται όπως το θέτει ο ίδιος, σε καίρια θέση, σε μια ασταθέστατη ισορροπία, στο σημείο ακριβώς που ξεκινά η εκτονωτική ουδός της νευρικής εκφόρτισης… Η νευροφυσιολογική λοιπόν υπόθεση είναι ότι η «θέληση» τροποποιεί τη χωροχρονική λειτουργία του νευρικού δικτύου με χωροχρονικά «πεδία επιρροών» που επηρεάζονται από το μοναδικό αυτό κυκλωτικό συντελεστή του ενεργού εγκεφαλικού φλοιού. 56

·         Η θέληση μπορεί να θεωρηθεί σαν μια ψυχολογική όψη ή προβολή της πάλης των ενστίκτων και των αναστολών. Αν αυτή η πάλη συμβαίνει σε μια συνειδητή στάθμη, τότε η εμπειρία της δεν έχει την αίσθηση του εξαναγκασμού και του αναπόφευκτου. Αυτό το υποκειμενικό συναίσθημα ελευθερίας, όσο πιο κοντά στην εστία της προσοχής γίνεται η διεργασία της θέλησης, τόσο μεγαλύτερο είναι. Οι εμπειρίες των πράξεων που προκύπτουν από τις διεργασίες του προσυνειδήτου δοκιμάζονται σαν «αφηρημένες» και σχεδόν-αυτόματες πράξεις και από τις διεργασίες του εξωσυνειδησιακού χώρου σαν τελείως αυτόματες. Η εμπειρία της ελευθερίας που προκύπτει από τις διεργασίες που γίνονται στην εστία της προσοχής είναι ίσως συνώνυμη με την ίδια τη συνείδηση. Το θεμελιωδέστερο χαρακτηριστικό της είναι ότι δοκιμάζεται σαν να λειτουργεί από μέσα προς τα έξω κι όχι σαν κάτι που μπαίνει μέσα μας από έξω. Φαίνεται σα να αποφασίζεται στον πυρήνα του ανθρώπου κι όχι στο εξωτερικό περιβάλλον. Από μια ψυχολογική άποψη η εμπειρία της ελευθερίας είναι ένα δεδομένο ή μια «αλήθεια» το ίδιο υπαρκτή με την κατ’ αίσθηση αντίληψη του πόνου. Παρεμπιπτόντως, η κατάσταση της «επισφαλούς ισορροπίας» που χαρακτηρίζει το συναίσθημα της ελευθερίας, χαρακτηρίζει επίσης  και την αρχική αστάθεια των οργανικών μορίων και άλλων βιολογικών επιπέδων.56-7

·          Η προσέγγιση του εννοιολογικού κόσμου της παραψυχολογίας με τον κόσμο της μοντέρνας φυσικής είναι ένα σημαντικό βήμα για το γκρέμισμα της μεγαλύτερης πρόληψης του αιώνα μας- του υλικού κόσμου που δούλευε σα ρολόι της φυσικής της αρχής του δέκατου αιώνα. «Το να υποστηρίζουμε ότι δεν υπάρχει πνεύμα αλλά μόνο ύλη, έγραψε ο FIshoff, είναι η πιο παράλογη πρόταση που έχει γίνει κι αυτό χωρίς να υπολογίσουμε ότι τα ευρήματα της μοντέρνας φυσικής δείχνουν ότι δεν υπάρχει ύλη με την παραδοσιακή σημασία της λέξης».58-9

·         Sir G.Burt: Κι έτσι ερχόμαστε στην τρέχουσα αντίληψη σύμφωνα με την οποία ο εγκέφαλος δεν είναι παρά ένα είδος κομπιούτερ και οι ανθρώπινες υπάρξεις απλά αυτόματα με συνείδηση. « Αν νομίζεις ότι είμαστε κέρινα ομοιώματα θα πρέπει να πληρώσεις γι αυτό» (Αλίκη στη χώρα των Θαυμάτων) Και η σύγχρονη ψυχολογία αναγκάστηκε να πληρώσει πολύ ακριβά την προσκόλλησή της σ’ αυτό το μηχανιστικό δόγμα. 59

·         Όταν ο Κέπλερ πρότεινε ότι οι παλίρροιες  θα πρέπει να οφείλονται στις δυνάμεις έλξεως της σελήνης, ο Γαλιλαίος σήκωσε τα χέρια ψηλά κι απόρριψε την ιδέα σαν μια «μυστικοπαθή φαντασιοπληξία» γιατί προϋπέθετε ενέργεια εξ αποστάσεως και αντέκρουε συνεπώς τους «νόμους της φύσεως». Αυτό όμως δεν εμπόδισε τον Νεύτωνα να διατυπώσει τη θεωρία του της παγκόσμιας έλξης.60

Ο ΝΟΜΟΣ ΤΩΝ ΣΕΙΡΩΝ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΙΚΟΤΗΤΑΣ
 

·         Ο Kammerer  ήταν οπαδός του Lamarck . Πίστευε στην «κληρονομικότητα των επίκτητων χαρακτηριστικών», πίστευε δηλαδή ότι η καλυτέρευση της  εμφάνισης και οι ικανότητες που αποκτούν οι γονείς κληρονομούνται μέχρις ένα σημείο από τους απογόνους τους. Αντίθετη σ αυτή την άποψη, η νεοΔαρβινική θεωρία υποστηρίζει ότι τα επίκτητα χαρακτηριστικά δεν έχουν επίδραση πάνω στα γονίδια που φέρουν το κληρονομικό εντύπωμα, η εξέλιξη οφείλεται σε τυχαίες και επιλεγμένες από τη φύση μεταλλάξεις του γενετικού υλικού.  Φιλοσοφικά  η άποψη του  Lamarck είναι ελκυστικότερη γιατί βλέπει την εξέλιξη σαν ένα αθροιστικό αποτέλεσμα αρετών κι αγώνων διαδοχικών γενεών, ενώ σύμφωνα με τη Δαρβινική θέση όλοι αυτοί οι κόποι πάνε χαμένοι, κάθε γενιά αναγκάζεται να αρχίζει από το άλφα και η εξέλιξη είναι αποτέλεσμα τυφλής τύχης και επιλεκτικής πίεσης.  62

·         Σκοπός του Kammerer  ήταν να αποδείξει ότι οι συμπτώσεις άσχετα με το αν εμφανίζονται μεμονωμένες ή σε σειρές, είναι εκδηλώσεις  μιας παγκόσμιας αρχής της φύσης που λειτουργεί ανεξάρτητα από τη φυσική αιτιότητα. Κατά τον Kammerer οι «Νόμοι εμφανίσεως των συμπτώσεων σε σειρές» είναι το ίδιο θεμελιώδεις με τους νόμους τη φυσικής , αλλά παραμένουν  ακόμα ανεξερεύνητοι. Και οι μεμονωμένες συμπτώσεις δεν είναι παρά οι κορυφές των παγετώνων που πήρε κατά τύχη το μάτι μας γιατί έχουμε παραδοσιακά μια τάση να αγνοούμε τις πανταχού παρούσες εκδηλώσεις των «Σειρών συμπτώσεων». 64

·         Αφιερώνει ένα κεφάλαιο σε προηγούμενες θεωρίες γύρω από την περιοδικότητα. Αρχίζει από το μαγικό επτά του Πυθαγόρα, προχωρεί στους περιστρεφόμενους κύκλους κακών και καλών ημερών του Γκαίτε και φθάνει στον Φρόυντ που πίστευε ότι οι κύκλοι των εικοσιτριών και των εικοσιεπτά ημερών συνδυάζονται με κάποιο τρόπο και δημιουργούν δεδομένα σημαντικών φαινομένων. Στο τέλος του βιβλίου του ο Kammerer εκφράζει την πεποίθησή του ότι ο Νόμος των Σειρών είναι « συνεχής και πανταχού παρών στη ζωή , τη φύση και στον κόσμο. Είναι ο ομφάλιος λώρος που συνδέει τη σκέψη, το συναίσθημα την επιστήμη και την τέχνη με τη μήτρα του σύμπαντος που το γέννησε»… Ίσως γι αυτό αντιμετώπισε και ο Αινστάιν τόσο ευνοϊκά το βιβλίο. Το χαρακτήρισε σαν «πρωτότυπο και καθόλου παράλογο». 65-6

·         Προς το τέλος της μελέτης του (ο Pauli) λέει: «Σήμερα έχουμε τις φυσικές επιστήμες, δεν έχουμε όμως πια μια φιλοσοφία της επιστήμης. Από την ανακάλυψη του στοιχειώδους  quantum η φυσική αναγκάστηκε να παραιτηθεί από την περήφανη αξίωσή της να καταλαβαίνει το σύμπαν. Δεν αποκλείεται όμως αυτή η ατυχία να περικλείει το σπόρο για πλατύτερες εξελίξεις που θα διορθώσουν τους προηγούμενους μονόπλευρους προσανατολισμούς και θα κινηθούν προς μια μονιστική κοσμοθεωρία στην οποία η επιστήμη δεν θα αντιπροσωπεύει παρά ένα μονάχα μέρος του συνόλου»… Ένιωσε ότι ήταν ανώφελο κι ότι θα ήταν προτιμότερο και πιο τίμιο να παραδεχτεί ότι τα ψυχολογικά φαινόμενα, συμπεριλαμβανομένων και των φαινομενικών συμπτώσεων, ήταν τα ορατά ίχνη που άφηναν πίσω τους οι άπιαστες μη-αιτιατές αρχές του σύμπαντος. Αυτό έβαλε τις βάσεις της συνεργασίας του με τον Γιούνγκ. 67-8

·         Jung: « Αρνούμαι να διαπράξω την ανοησία του συρμού και να αντιμετωπίσω όσα δεν μπορούσα να εξηγήσω σαν  μια απάτη» 68

·         Jung: « Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις , είτε πρόκειται για χωρική είτε για χρονική παρ΄αίσθηση αντίληψη, έχουμε σύγχρονα μια φυσιολογική ή κοινή κατάσταση μαζί με μια άλλη κατάσταση ή εμπειρία που δεν ξεκινά αιτιοκρατικά από την πρώτη και που η αντικειμενική της ύπαρξη μπορεί να επαληθευθεί μόνο εκ των υστέρων. Ένα αναπάντεχο (πνευματικό) περιεχόμενο που συνδέεται άμεσα ή έμμεσα με ένα αντικειμενικό, εξωτερικό, γεγονός, συμπίπτει με την κανονική ψυχική κατάσταση: αυτό  συγχρονιστικότητα». 72

·         Β.Russel: Η φυσική είναι μια μαθηματική επιστήμη, όχι γιατί γνωρίζουμε τόσα πολλά γύρω από το φυσικό κόσμο, αλλά γιατί γνωρίζουμε τόσα λίγα: δεν μπορούμε να ανακαλύψουμε  τίποτε άλλο πέρα από τις μαθηματικές του ιδιότητες. 73

·         Σύμφωνα με τον Jung αποφασιστικοί παράγοντες του συλλογικού υποσυνειδήτου είναι τα αρχέτυπα που συγκροτούν τη δομή του. Είναι οι διϋλισμένες αναμνήσεις του ανθρώπινου είδους και δεν μπορούν να εκφραστούν λεκτικά, αλλά μόνο σαν άπιαστα σύμβολα, κοινά σε όλες τις μυθολογίες. Εφοδιάζουν επίσης με πρότυπα συμπεριφοράς όλα τα ανθρώπινα πλάσματα που βρίσκονται σε αρχέτυπες καταστάσεις , που βρίσκονται δηλαδή αντιμέτωπα με το θάνατο, τον κίνδυνο, τον έρωτα, τον ανταγωνισμό κλπ. Σ αυτές τις περιπτώσεις, τα υποσυνείδητα αρχέτυπα εισβάλλουν στη συνείδηση σέρνοντας πίσω τους δυνατές συγκινήσεις και – λόγω της αδιαφορίας με την οποία αντιμετωπίζουν τα αρχέτυπα τον φυσικό χωρόχρονο- κάνουν τα «συγχρονιστικά» φαινόμενα δυνατά. 71

·         Σαν τον Kammerer  έτσι και ο Jung κατέφευγε συστηματικά σε πλαστές αιτιοκρατικές ερμηνείες για να στηρίξει τις μη αιτιοκρατικές αρχές του. Ήταν και οι δυο τους όπως και κάθε δυτικός άνθρωπος εδώ και δυο χιλιάδες χρόνια, παγιδευμένοι μέσα στις λογικές κατηγορίες της ελληνικής φιλοσοφίας που ποτίζουν το λεξιλόγιό μας και τις αντιλήψεις μας κι αποφασίζουν για μας τι πρέπει να σκεπτόμαστε και τι όχι. Όπως είπε ο S.Hook  «όταν ο Αριστοτέλης σχεδίασε τις κατηγορίες του που αντιπροσώπευαν γι αυτόν μια γραμματική της ύπαρξης προέβαλε στην πραγματικότητα την γραμματική της ελληνικής γλώσσας πάνω στο σύμπαν». 74

·         Από τους ψυχολόγους, από τη στιγμή που   ο Φρόυντ πείσθηκε για την τηλεπαθητική επαφή του ψυχαναλυτή με τον ασθενή του , διατύπωσε τη θεωρία ότι η παρ’ αίσθηση αντίληψη είναι μια αρχαϊκή μέθοδος επικοινωνίας των ανθρώπων που αντικαταστάθηκε αργότερα από την ικανοποιητικότερη μέθοδο της κατ’ αίσθηση επικοινωνίας. Από τους βιολόγους, ο Σ. Α. Hardy πρότεινε μια αξιοπρόσεκτη θεωρία. Σκέφτηκε ότι οι εξειδικευμένες και συντονισμένες δραστηριότητες μερικών κατώτερων ζωϊκών οργανισμών όπως η Foraminifera εξηγούνται μόνο από ένα είδος συλλογικό πνεύμα από το οποίο κάθε μέλος έχει το μερίδιό του τού « ψυχικού εγγράμματος». 75

ΙΑΝΟΣ

·         Τα αχνάρια της «συμπάθειας των πάντων» φτάνουν μέχρι τον Ιπποκράτη: «Υπάρχει μια κοινή ροή, μια κοινή ανάσα, τα πάντα συμπάσχουν». Ακούγεται σαν leitmotif σε όλη τη διδασκαλία των Πυθαγόρειων, των Νέο-Πλατωνικών και των φιλοσόφων της Αναγέννησης. Ο δυϊσμός της αιτιατής και της μη αιτιατής «συμπάθειας» (αλληλουχίας) δόθηκε συνοπτικά και με σαφήνεια από τον Pico della Mirandola:  Κατ αρχήν υπάρχει η ενότητα των πραγμάτων, σύμφωνα με την οποία κάθε πράγμα είναι ένα με τον εαυτό του, επιβεβαιώνει τον εαυτό του και συμφωνεί με τον εαυτό του. Μετά υπάρχει η ενότητα σύμφωνα με την οποία κάθε πλάσμα ταυτίζεται με τα άλλα πλάσματα κι όλα τα μέρη του κόσμου συγκροτούν ένα κόσμο». 77

·         Στα κείμενα του Kepler αυτή η έννοια εκφράζεται στην πιο αγνή της μορφή: «Τίποτα δεν υπάρχει και τίποτε δεν συμβαίνει  στον ορατό ουρανό που να μη γίνεται με κάποιο κρυφό τρόπο αισθητό από τις δυνάμεις της Γης και της Φύσης… κι έτσι οι πνευματικές δυνάμεις , εδώ ,στη Γη , επηρεάζονται όσο κι ο ίδιος ο ουρανός. Το μέγεθος της φυσικής ψυχής του ανθρώπου δεν ξεπερνάει την τελεία. Και βαθιά σ’ αυτή την τελεία, χαράζεται η μορφή κι ο χαρακτήρας ολόκληρου του ουρανού  σα να ήταν εκατοντάδες φορές μεγαλύτερη.». 78

·         Schopenhauer: Η σύμπτωση είναι το ταυτόχρονο συμβάν ασύνδετων αιτιοκρατικά φαινομένων. Αν φανταστούμε την κάθε αιτιοκρατική αλυσίδα που προχωρεί μέσα στο χρόνο σαν ένα μεσημβρινό της σφαίρας μας, τότε μπορούμε να παραστήσουμε τα ταυτόχρονα φαινόμενα με παράλληλους. Σύμφωνα μ αυτή τη διάταξη όλα τα συμβάντα στη ζωή ενός ανθρώπου μπορούν να χωριστούν σε δυο θεμελιακά διαφορετικά είδη σύνδεσης: πρώτο στην αντικειμενική, αιτιακή σύνδεση των φυσικών διεργασιών, δεύτερο, σε μια υποκειμενική σύνδεση που υπάρχει μόνο σε σχέση με το άτομο που την υφίσταται και που είναι γι αυτό τόσο υποκειμενική όσο και τα ίδια τα όνειρά του, που το περιεχόμενό τους βέβαια είναι αποκαλυπτικό, καθορίζεται όμως με τον ίδιο τρόπο που καθορίζει η  ποιητική πλοκή τις σκηνές ενός έργου. Το ότι συνυπάρχουν ταυτόχρονα και τα δυο είδη συνδέσεων, ότι το απαράλλαχτο περιστατικό, παρ’ όλο που είναι κρίκος δυο ανόμοιων αλυσίδων, ταιριάζει τέλεια και στις δυο κάνοντας τη μοίρα ενός ανθρώπου να ταιριάζει απαράλλαχτα με τη μοίρα ενός άλλου και τον καθένα ήρωα του δικού του δράματος και ηθοποιό ταυτόχρονα σε κάποιο ξένο δράμα – αυτό είναι κάτι που ξεπερνά την αντίληψή μας και που μπορούμε να συλλάβουμε μόνο σαν αποτέλεσμα της πιο θαυμαστά προκαθορισμένης αρμονίας… Είναι το μεγάλο όνειρο που είδε η μοναδική οντότητα, η Θέληση της Ζωής, αλλά πρέπει να παίρνουν όλοι μέρος σ’ αυτό. Γιατί έτσι γίνονται όλα αλληλένδετα και αλληλοσυντονισμένα. 78-9

·         Τα ύστατα συστατικά του σύμπαντος: ενέργεια και μάζα, σωμάτιο και κύμα, έστεκαν μ’ αυτό τον τρόπο σαν διαφορετικές όψεις της ίδιας βασικής διεργασίας, του ίδιου «Θεμελιώδους Ενός». 80

·         Μέρη και σύνολα με την κυριολεξία της λέξης δεν υπάρχουν πουθενά. Τόσο ο ζωικός οργανισμός όσο και ο κοινωνικός δεν αποτελούνται από στοιχειώδη κομματάκια. Είναι ιεραρχικά οργανωμένα συστήματα υποσυνόλων με πολλές στάθμεις, και περιέχουν σαν τα κινέζικα κουτιά υποσύνολα μιας κατώτερης σειράς. Αυτά τα υποσύνολα- ή όπως πρότεινα να τα βαφτίσουμε, τα ολόνια- είναι σαν τον Ιανό, οντότητες με δυο πρόσωπα. Επιδεικνύουν ανεξάρτητες ιδιότητες των συνόλων ταυτόχρονα με τις εξαρτώμενες ιδιότητες των μερών. Κάθε ολόνιο οφείλει να προστατέψει και να επιβεβαιώσει την αυτονομία του γιατί διαφορετικά ο οργανισμός θα χάσει τη διάρθρωσή του και θα διαλυθεί σε μια άμορφη μάζα. Ταυτόχρονα όμως οφείλει και να συμμορφώνεται με τις απαιτήσεις τού (υπάρχοντος ή αναπτυσσόμενου) συνόλου. Μ’ αυτή την έννοια, «Αυτονομία» σημαίνει ότι τα οργανίδια, τα κύτταρα, οι μυς, τα νεύρα και τα όργανα, έχουν όλα τους, το δικό τους ενδογενή ρυθμό και τύπο λειτουργίας, βοηθούμενα από αυτορρυθμιζόμενα συστήματα. Κι ότι έχουν την τάση να επιμένουν και να επιβάλλουν τους χαρακτηριστικούς τους τύπους δραστηριότητας. Αυτή η (αυτοδιεκδικητική ή διαχωριστική )  «Τάση Αυτοεπιβεβαίωσης» είναι ένα θεμελιώδες και παγκόσμιο χαρακτηριστικό των ολονίων και εκδηλώνεται σε κάθε στάθμη, στα κύτταρα, στα άτομα, στις κοινωνικές ομάδες.  Από την άλλη πλευρά, οι δραστηριότητες των ολονίων αναστέλλονται ή τροποποιούνται από τους ελέγχους που στέκονται ψηλότερα στην ιεραρχία. Το αιμοδοτικό σύστημα της καρδιάς πχ. ελέγχεται από το αυτόνομο νευρικό σύστημα κι από τις ορμόνες. Με τη σειρά τους , εξαρτώνται κι αυτές από τις εντολές των κέντρων του εγκεφάλου που παρεμβαίνουν και ανατρέπουν τις συνηθισμένες λειτουργίες των υποτελέστερων κέντρων. Έτσι η αυτοπεβεβαιωτική τάση έχει το αντιστάθμισμά της στην Τάση ολοκλήρωσης, στην τάση δηλαδή που έχει το ολόνιο να δρα σαν μέρος ενός πλατύτερου συνόλου. Η πολικότητα των δυο αυτών τάσεων ή δυναμικών είναι ένα φαινόμενο που απαντάται σε όλους τους τομείς της ζωής. Στο πλήθος των κοινωνικών ιεραρχιών η αυτοεπιβεβαιωτική τάση εκδηλώνεται σε διαφορετικές στάθμεις σαν εγωισμός, ενδιαφέρον για τα προβλήματα της φυλής, εθνικισμός κλπ. και οι τάσεις ολοκλήρωσης σαν αλτρουισμός , πνεύμα συνεργασίας, διεθνισμός και γενικά σαν μια υποτέλεια στα συμφέροντα της υψηλότερης ιεραρχικής στάθμης. Η σταθερότητα των κοινωνιών και τα ων οργανισμών εξαρτάται από τη σωστή εξισορρόπηση των αντίθετων τάσεων των ολόνιών τους… 81-2

·         Στο σύμπαν γενικά, η σταθερότητα επιτυγχάνεται από την ισορροπία των αντίθετων δυνάμεων: οι φυγόκεντρες τάσεις και οι τάσεις αδράνειας αντιπροσωπεύουν τις ανεξάρτητες ιδιότητες των μερών μέσα στην κοσμική ιεραρχία, από τους γαλαξίες μέχρι τα μόρια. Ενώ οι δυνάμεις συνοχής, ηλεκτρομαγνητικές ή της βαρύτητας, κρατά το μέρος στη θέση που έχει μέσα σε ένα πλατύτερο σύνολο. 82

·          Τόσο στις κοινωνίες των ζώων όσο και στις κοινωνίες των ανθρώπων βλέπουμε το σεξουαλικό κίνητρο σα μια μονάχα μέσα στις πολλές τάσεις ολοκλήρωσης και την επιθετικότητα  και τη μανία καταστροφής όχι σαν πρωτόγονα ένστικτα , αλλά σαν παθολογικές αναλαμπές της αυτοεπιβεβαιωτικής τάσης, όταν αυτή βρίσκεται σε μια κατάσταση αφύσικης έντασης. Κι ο Έρως και ο Θάνατος εμφανίζονται σχετικά αργά στο προσκήνιο της εξέλιξης. Τα πλάσματα που πολλαπλασιάζονται με σχάση ή με εκβλάστηση αγνοούν το σεξ και το θάνατο. Το μεγάλο ντουέτο της μεταψυχολογίας του Φρόυντ δεν αποδίδει ολόκληρη την όπερα. 82

·         Οι ζωικοί οργανισμοί είναι όλοι «ανοιχτά συστήματα», που τρέφονται από την ενέργεια κι από τα υλικά που βρίσκονται στο περιβάλλον τους.  Αντί να χάνει σα ρολόι που ξεκουρντίζεται με την τριβή, ο ζωικός οργανισμός, δεν παύει να χτίζει συνθετότερα χημικά  από τα χημικά με τα οποία τρέφεται, συνθετότερες ενέργειες από τις ενέργειες που αφομοιώνει και συνθετότερα σχήματα «πληροφοριών»- αντιλήψεις, αναμνήσεις, ιδέες,- από όσα προσλαμβάνουν οι υποδοχές του. Δεν αντιδρά μονάχα, δρα. Προσαρμόζει το περιβάλλον του στις ανάγκες του αντί να προσαρμοστεί παθητικά σ’ αυτό. Διδάσκεται από την εμπειρία και χτίζει συστήματα γνώσης μέσα από το χάος των συναισθημάτων που απαντάει στο δρόμο του. Βυζαίνει πληροφορίες από το περιβάλλον του με τον ίδιο τρόπο που τρέφεται από τα συστατικά του και συνθέτει από τις ενέργειές του. Η ίδια «εποικοδομητική» τάση ολοκλήρωσης εκδηλώνεται στην εξέλιξη των ειδών προς μια συνθετότερη φυσική μορφή και συμπεριφορά, προς αποδοτικότερα μέσα επικοινωνίας με μικρότερη  εξάρτηση και μεγαλύτερη κυριαρχία πάνω στο περιβάλλον τους. Για να παραθέσουμε τον von Bertalanffy, έναν από τους πρωτοπόρους των νέων αντιλήψεων της βιολογικής επιστήμης, «σύμφωνα με το Δεύτερο Νόμο της Θερμοδυναμικής , τα φυσικά φαινόμενα ακολουθούν μια γενική κατεύθυνση προς μια φθίνουσα τάξη και οργάνωση. Αντίθετα, η εξέλιξη φαίνεται να ακολουθεί μια κατεύθυνση προς μια διαρκώς αυξάνουσα τάξη. 85

·         Σε φυσιολογικές συνθήκες ,τόσο οι αυτοεπιβεβαιωτικές όσο και οι αυτοϋπερβατικές  παρορμήσεις μπαίνουν στις συγκινησιακές εμπειρίες μας  σε διάφορες αναλογίες .  Στην «Αγάπη», σεξουαλική ή μητρική, συνυπάρχουν συνήθως ένα επιθετικό ή δεσποτικό στοιχείο με ένα στοιχείο ταύτισης. Στον επιστήμονα η φιλοδοξία αντισταθμίζεται  από την αφοσίωση στο έργο.  Ακόμα και η πράξη του φαγητού έχει κι αυτή ένα αυτοϋπερβατικό στοιχείο, τη μυστική πίστη των πρωτόγονων στην κοινωνία των αρετών του εχθρού, ζώου ή θεού, που καταβρόχθιζαν,  και στο τελετουργικό της συνεστίασης.  86

·          Οι αυτοεπιβεβαιωτικές συγκινήσεις στρέφονται προς σωματικές δραστηριότητες. Οι αυτο- υπερβατικές  είναι βασικά παθητικές κι έχουν συγγένεια με την κάθαρση. Όταν μας « πλημμυρίζει» το δέος κι ο θαυμασμός, όταν μας «σκλαβώνει» ένα χαμόγελο, όταν μας «μαγεύει» η ομορφιά, σε κάθε μια απ’ αυτές τις λέξεις εκφράζεται μια παθητική παράδοση και η λαχτάρα να υπερβούμε το νησί της ατομικότητας και να κοινωνήσουμε ένα ανθρώπινο πλάσμα, ζωντανό ή νεκρό, μια υψηλότερη οντότητα, πραγματική ή φανταστική, που το Εγώ νιώθει να αποτελεί μέρος της . Ο Φρόυντ και ο Πιαζέ μεταξύ άλλων έδωσαν  ιδιαίτερη έμφαση στο γεγονός ότι το πολύ μικρό παιδί δεν ξεχωρίζει το Εγώ του από το περιβάλλον. Έχει επίγνωση των όσων συμβαίνουν, αλλά δεν ξεχωρίζει από αυτά τον εαυτό του σαν μια ξεχωριστή οντότητα. Ζει σε μια κατάσταση ψυχικής συμβίωσης με τον έξω κόσμο. ζει μια συνέχεια της βιολογικής συμβίωσής του με τη μήτρα. Το σύμπαν συγκεντρώνεται στον εαυτό του κι ο εαυτός του είναι το σύμπαν – μια κατάσταση που ο Πιαζέ αποκαλεί «πρωτοπλασμική» ή «συμβιωτική» συνείδηση και που δεν αποκλείεται να βρίσκεται στη βάση του «ωκεάνειου» εκείνου «συναισθήματος» που ο καλλιτέχνης κι ο μυστικιστής αγωνίζονται να ξανααποκτήσουν σε μια ανώτερη εξελικτική στάθμη, σε μια ψηλότερη στροφή της σπείρας. Η «συμβιωτική» συνείδηση δεν καταστρέφεται ποτέ απόλυτα. Απλώς παραμερίζεται σε εκείνα τα πρωτόγονα στρώματα της πνευματικής ιεραρχίας όπου τα όρια του Εγώ είναι ακόμα ρευστά και θολά.  Επιζεί στη συμπαθητική μαγεία των πρωτόγονων, στην πίστη της μετουσίωσης, στους μυστικούς δεσμούς που ενώνουν έναν άνθρωπο με τη φυλή του, τα τοτέμ του, τη σκιά του, το ομοίωμά του κι αργότερα με το θεό του.  Στις κυριότερες ανατολικές φιλοσοφίες, το «I am you and you are me” , η ταύτιση του Αληθινού Εαυτού  με το Άτμαν, το Έν και Παντί, διατηρήθηκε στους αιώνες.   86-7

Η ΧΩΡΑ ΤΩΝ ΤΥΦΛΩΝ
 

·         Το νήπιο δεν έχει φθάσει ακόμα την προσωπική του ταυτότητα, ο μυστικιστής και το μέντιουμ την έχουν υπερβεί. 88

·         Η κατηγορία των ανθρώπων που δεν βλέπουν θα απέρριπτε σίγουρα σαν μυστικιστική ανοησία τον ισχυρισμό μας ότι μπορούμε να αντιληφθούμε μακρινά αντικείμενα χωρίς τη βοήθεια της αφής, ή τότε θα δήλωνε ότι αν πραγματικά υπάρχει μια τέτοια ικανότητα θα πρέπει οπωσδήποτε να βρίσκεται πέρα από την περιοχή της φυσικής αιτιότητας και θάπρεπε να ονομάζεται παρ’ αίσθηση αντίληψη. 89

·         Μας τριγυρίζουν φαινόμενα που αγνοούμε με επιμέλεια την ύπαρξή τους. Στις περιπτώσεις που δεν μας επιτρέπουν να τα αγνοήσουμε, τα απορρίπτουμε σαν προλήψεις. Μέχρι τον δέκατο τρίτο αιώνα ο άνθρωπος δεν είχε συνειδητοποιήσει ότι περιτριγυρίζεται από μαγνητικές δυνάμεις. Ούτε έχουμε την άμεση αίσθησή τους. Ούτε τη βροχή των νετρίνων αισθανόμαστε που μας διαπερνά. Ούτε τις άλλες άγνωστες επιδράσεις. Γιατί λοιπόν να μην ακολουθήσουμε τη συμβουλή του Margenau και να μην δημιουργήσουμε τα «δικά μας συγκεκριμένα κατασκευάσματα»; Γιατί να μην συμπεράνουμε ότι ζούμε βυθισμένοι σε κάποιου είδους «ψυχο-μαγνητικό πεδίο» που δημιουργεί, με τρόπους που υπερβαίνουν τις κλασικές αντιλήψεις της φυσικής, συγκλίνοντα φαινόμενα; Δεν γνωρίζουμε το σκοπό αυτού του πεδίου, ούτε το σχήμα του, νιώθουμε όμως ότι είναι σχετικό με την πάλη προς ανώτερες μορφές τάξης, μ’ αυτή την ενότητα μέσα στην ποικιλία που παρατηρούμε σ’ ολόκληρη την εξέλιξη του σύμπαντος, της επίγειας ζωής, της ανθρώπινης συνείδησης, της επιστήμης τέλος και της τέχνης. Δεχόμαστε πιο εύκολα ένα ύστατο μυστήριο από ένα χάος ασύνδετα αινίγματα. 92

·         Broad:  «Αν παραδεχτούμε σαν γεγονός την πρόγνωση και τα παραφυσικά αίτια, τότε δεν αποκλείεται καθόλου να μην περιορίζονται στις πολύ σπάνιες και θεαματικές περιπτώσεις ή στις πολύ ειδικές εκείνες καταστάσεις που εδραιώνονται πειραματικά αλλά να περιτριγυρίζουν ακατάπαυστα τη φυσιολογική μας ζωή. Η κατανόηση και η έλλειψη κατανόησης που έχουμε για τους συνανθρώπους μας, η γενικότερη συγκινησιακή διάθεσή μας σε ορισμένες περιπτώσεις, οι ιδέες που μας γεννιούνται ξαφνικά χωρίς καμιά φανερή εσωτερική αιτία, οι αναρίθμητες άμεσες συγκινησιακές αντιδράσεις που μας προκαλούν ορισμένα άτομα κλπ. όλα αυτά μπορεί να καθορίζονται μερικά από την παραφυσική πρόγνωση κι από τις παραφυσικές αιτιακές επιδράσεις.» 93

·         H.Price: “ Δεν είναι απίθανη η άποψη ότι πολλές από τις καθημερινές μας σκέψεις και συγκινήσεις ξεκινάν τηλεπαθητικά ή έστω μερικά τηλεπαθητικά, αλλά ότι ταλαιπωρούνται τόσο πολύ όταν περνάν το κατώφλι της συνείδησης μαζί με τα άλλα ψυχικά περιεχόμενα, κι ανακατεύονται τόσο πολύ μ’αυτά, που δεν μπορούμε να τις αναγνωρίσουμε». 94

·         Τα κύρια αισθητήριά μας όργανα μοιάζουνε σα στενές σχισμές κι επιτρέπουν την είσοδο μόνο σε μια πολύ περιορισμένη περιοχή συχνοτήτων ηλεκτρομαγνητικών και ηχητικών κυμάτων. Αλλά και όσα περνάν είναι πολλά. Η ζωή θα ήταν αδύνατη αν προσέχαμε τα εκατομμύρια των ερεθισμών που βομβαρδίζουν τις αισθήσεις μας, αυτό το «ανθισμένο και βοερό πλήθος των αισθήσεων» του William James. Γι αυτό το νευρικό σύστημα και κυρίως ο εγκέφαλος ασχολούνται ιεραρχικά με το φιλτράρισμα και την ταξινόμηση των τεχνασμάτων που απορρίπτουν οι αισθητήριές μας υποδοχές σαν άσχετους «θορύβους» και διεργάζονται την σχετική πληροφορία για να την παρουσιάσουν στη συνείδηση με ένα ευπαρουσίαστο σχήμα. Ένα πολύ ανάλογο φαινόμενο είναι το «κοκτέηλ πάρτυ-φαινόμενο», στο οποίο μέσα στη γενική οχλαγωγία εμείς ξεχωρίζουμε μια μονάχα φωνή. 94

·         Sir Cyril Burt:  Τα αισθητήρια όργανά μας κι ο εγκέφαλός μας λειτουργούν σαν περίπλοκα φίλτρα που περιορίζουν και κατευθύνουν τις διορατικές δυνάμεις του μυαλού. Η προσοχή μας έτσι, σε φυσιολογικές συνθήκες συγκεντρώνεται σε εκείνα μόνο τα αντικείμενα ή τις καταστάσεις που έχουν βιολογική σημασία για την επιβίωση του οργανισμού και του είδους… Φαίνεται ότι το πνεύμα απορρίπτει κατά κανόνα τις ιδέες ενός άλλου πνεύματος με τον ίδιο τρόπο που απορρίπτει το σώμα τις μεταμοσχεύσεις που προέρχονται από ένα άλλο σώμα. 94

·         Αν η κάθε προγονική εμπειρία άφηνε τα κληρονομικά της ίχνη στους απογόνους θα είχαμε αναπόφευκτα ένα χάος σχημάτων κι ένα φρενοκομείο ενστίκτων. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι θάπρεπε να αποκλειστούν  τελείως και μερικές χρήσιμες προσαρμογές που δουλεύτηκαν από γενιά σε γενιά – τα εξογκώματα της στρουθοκαμήλου πχ. Αυτές θα μπορούσαν να περνάν με τον καιρό από το φίλτρο και να προξενούν τις αλλαγές τους στη χημεία των ειδών που τις έκανε κληρονομικές. Είναι μάλλον απίθανο να μην έχει η φιλογονία μνήμη. Η βιοχημεία δεν την αποκλείει. Η σχεδόν φανατική επιμονή με την οποία την αποκλείουν δεν είναι παρά ένα ακόμα δείγμα δογματικής αδιαλλαξίας των επιστημονικών ορθοδοξιών. 97

·         Η αδράνεια είναι το πιο απτό, το πιο χειροπιαστό φαινόμενο της καθημερινής μας ύπαρξης. Το συναντάμε κάθε φορά που σηκώνουμε ένα έπιπλο. Κι όμως, μόλις τελευταία αποκαλύφθηκε ότι η αντίσταση του έπιπλου οφείλεται σε συνθήκες που προκαλούνται από την περιστροφή του σύμπαντος γύρω μας. 98

·         Ακούσαμε τόσα Νόμπελ Φυσικής να μας πληροφορούν εν χορώ ότι η ύλη πέθανε, η αιτιότητα πέθανε, ο ντετερμινισμός πέθανε. Αν είναι έτσι, ας τους κάνουμε μια αξιοπρεπή κηδεία κι ας τα θάψουμε με ένα ρέκβιεμ ηλεκτρονικής μουσικής. Καιρός είναι να επωφεληθούμε από τα μαθήματα τα ης μετα-μηχανιστικής επιστήμης του εικοστού αιώνα και να βγάλουμε το ζουρλομανδύα που φόρεσε ο υλισμός του δέκατου ένατου αιώνα στους φιλοσοφικούς μας προσανατολισμούς. Το παράδοξο είναι ότι αν είχαν παρακολουθήσει οι φιλοσοφικοί μας προσανατολισμοί τη σύγχρονη επιστήμη, θα είχαμε ελευθερωθεί από καιρό. 99

·         Ειπώθηκε ότι η επιστήμη γνωρίζει όλο και περισσότερα για όλο και λιγότερα. Αυτό όμως ισχύει μόνο για τις διακλαδωτικές εξειδικεύσεις. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η επιστήμη γνωρίζει όλο και λιγότερα για όλο και περισσότερα, για τις περιπτώσεις των συμπληρωματικών διεργασιών ενοποίησης ύλης και ενέργειας, σωμάτιου και κύματος σε ένα εννοιολογικό δέλτα που χύνεται, μεγαλειώδες σε ένα ωκεανό αφαίρεσης. Γιατί όσο πιο συγκεκριμένη γίνεται η γνώση της επιστήμης, τόσο πιο αφηρημένα γίνονται τα σύμβολά της. Το κυνήγι του «κουάρκ» αρχίζει να θυμίζει τους μυστικιστές που κυνηγούσαν το σύννεφο του αγνώστου. Η επιστήμη αποδεικνύεται το λαμπρότερο επίτευγμα του ανθρώπου και η βασανιστικότερη ήττα του. 99

·         Δεν βλέπω το σύμπαν σαν ένα φιλανθρωπικό ίδρυμα. Πρέπει να ζήσουμε όμως μέσα σ’ αυτό και να ζήσουμε όσο πιο καλά μπορούμε. Δεν αποκλείεται να μας καταδικάζει ο περιορισμένος μας βιολογικός εξοπλισμός σε ένα ρόλο ηδονοβλεψία της αιωνιότητας. Ας ξεβουλώσουμε τουλάχιστον όμως την κλειδαρότρυπα που φράζει κι αυτήν ακόμα την περιορισμένη μας θέα. 100