(Τα αποσπάσματα είναι από την έκδοση του 1997, εκδ. Στιγμή, μτφ. Ηρώ Κορμπέτη)
Ο Πλάτων προς τους συγγενείς και τους φίλους τού Δίωνος. Ευτυχείτε.
Όταν μια φορά ήμουν νέος, μου συνέβη το ίδιο ακριβώς που συνέβη σε πολλούς: αποφάσισα, αμέσως μόλις γίνω αυτεξούσιος, ν’ακολουθήσω το πολιτικό στάδιο. Τότε μου παρουσιάστηκαν τα εξής περίπου πολιτικά γεγονότα: έπειτα από την κατακραυγή πολλών εναντίον του πολιτεύματος που είχαμε τότε, γίνεται μεταπολίτευση και τη διηύθυναν πενήντα ένας αρχηγοί… [ πρόκειται για την ολιγαρχία των Τριάκοντα το 404] .324
Τότε εγώ έπαθα κάτι που δεν ήταν καθόλου παράξενο για τα νειάτα μου. Πίστεψα δηλαδή πως θα οδηγήσουν την πόλη από μια ζωή άδικη σε ένα δίκαιο τρόπο ζωής κι έτσι θα την κυβερνήσουν. Τους παρακολουθούσα λοιπόν με μεγάλη προσοχή να ιδώ τι θα κάνουν. Και καθώς έβλεπα ότι οι άνθρωποι εκείνοι μέσα σε λίγον καιρό έκαναν να φανεί χρυσάφι το προηγούμενο πολίτευμα. 324
Όχι πολύ αργότερα όμως άλλαξε η κυβέρνηση των Τριάκοντα και γενικά το πολίτευμα εκείνο. Και πάλι με τραβούσε, αν και χαλαρώτερα, πάντως όμως με τραβούσε ο πόθος να ασχοληθώ με τα κοινά και να πολιτευτώ.325
Δεν ξέρω όμως πάλι πώς έτυχε και κάποια πρόσωπα με πολιτική επιρροή καταγγέλλουν το φίλο μας, το Σωκράτη,κατηγορώντας τον για το πιο ανόσιο και το πιο αταίριαστο σ’αυτόν πράγμα. Ως ασεβή δηλαδή εκείνοι τον κατήγγειλαν και τον καταδίκασαν και τον θανάτωσαν, εκείνον που αρνήθηκε τότε να λάβει μέρος στην ανόσια σύλληψη ενός από τους φίλους τους που καταδιώκονταν τότε, όταν οι ίδιοι δυστυχούσαν στην εξορία. Καθώς λοιπόν έβλεπα αυτά και τους ανθρώπους που ασχολούνταν με την πολιτική και τους νόμους και τον τρόπο της ζωής, όσο περισσότερο τα συλλογιζόμουν κι όσο προχωρούσα στην ηλικία, τόσο δυσκολώτερο μου φαινόταν, να διαχειρίζεται κανείς σωστά την πολιτική εξουσία. Γιατί ούτε χωρίς προσωπικούς και πολιτικούς φίλους πιστούς είναι δυνατόν να ενεργήσεις- κι αυτούς ούτε αν υποθέσομε πως υπήρχαν ήταν εύκολο να τους βρεις, γιατί η χώρα μας δε ζούσε πια με τα ήθη και τις ασχολίες των πατέρων μας, ούτε άλλους καινούργιους ήταν δυνατόν με κάποια ευκολία να κάνεις- κι από το άλλο μέρος οι διατάξεις των νόμων και τα ήθη διαφθείρονταν και η διαφθορά αυτή προχωρούσε καταπληκτικά. Έτσι, ενώ στην αρχή ήμουν γεμάτος ορμή για πολιτική δράση, καθώς κοίταζα όλα αυτά και τα έβλεπα να γίνονται άνω κάτω, στο τέλος μ’έπιασε ίλιγγος. Και να ερευνώ βέβαια δεν έπαψα με ποιον άραγε τρόπο θα ήταν δυνατόν να διορθωθούν και όλα αυτά που ανέφερα και προπάντων η πολιτεία γενικά, για δράση όμως περίμενα πάντοτε την κατάλληλη ώρα. Και στο τέλος κατάλαβα ότι κανένα απολύτως από τα σύγχρονά μας κράτη δεν κυβερνάται σωστά -αφού η νομοθεσία τους βρίσκεται , μπορεί να πει κανείς, σε μια κατάσταση που δεν επιδέχεται καν θεραπεία χωρίς σοβαρή προετοιμασία μαζί με τη βοήθεια κάποιας καταπληκτικής τύχης – κι έτσι αναγκάστηκα να κάνω το εγκώμιο της αληθινής φιλοσοφίας και να λέω ότι μέσα από αυτήν είναι δυνατόν να δει κανείς το δίκαιο παντού, και στης πολιτείας και στων ατόμων τη ζωή και ότι επομένως οι γενεές των ανθρώπων δε θα πάψουν να υποφέρουν παρά όταν ή εκείνοι που σωστά και γνήσια φιλοσοφούν, πάρουν στα χέρια τους την πολιτική εξουσία ή οι πολιτικοί ηγέτες, από μια θεία βουλή, φιλοσοφήσουν αληθινά. Μ’αυτές τις ιδέες ήρθα στην Ιταλία και τη Σικελία όταν έφθασα για πρώτη φορά. 325-6
Γιατί ο Δίων, καθώς είχε μεγάλη αντίληψη, όπως και σε όλα τα άλλα, έτσι και στη διδασκαλία που έκανα εγώ τότε, τόσο γρήγορα και με τόσο πάθος τη δέχτηκε, όσο κανένας από τους νέους που είχα απαντήσει ως τότε και θέλησε να ζήσει από κει και πέρα τη ζωή του διαφορετικά από το πλήθος των Ιταλιωτών και των Σικελιωτών, γιατί περισσότερο από την ηδονή και τις άλλες απολαύσεις είχε αγαπήσει την αρετή. 327
Έτσι λοιπόν μέσα στη σκέψη μου και την αμφιβολία μου, αν έπρεπε να πεισθώ να πάω ή τι άλλο να κάνω, βάρυνε η γνώμη πως αν πρόκειται ποτέ να επιχειρήσει κανείς να εφαρμόσει τις σκέψεις που έγιναν απάνω στους νόμους και την πολιτεία, η δοκιμή αυτή πρέπει να γίνει τώρα. Γιατί, σκέφθηκα,ένα μόνο αν πείσω αρκετά, θα έχω πραγματοποιήσει όλα τα αγαθά. Μ’ αυτή τη σκέψη κι αυτό το θάρρος ξεκίνησα από την πατρίδα μου, όχι όπως νόμιζαν μερικοί, αλλά πρώτα επειδή φοβόμουν μήπως φανώ ποτέ στην ίδια μου την κρίση ότι δεν είμαι παρά μόνο θεωρία κι ότι σε κανένα έργο δε θα καταπιανόμουν ποτέ θεληματικά – κι αυτό θα μου προξενούσε τη μεγαλύτερη ντροπή απέναντι του ίδιου του εαυτού μου.328
Σύμφωνα λοιπόν με το λόγο και τη δικαιοσύνη, όσο είναι δυνατόν να πραγματοποιηθεί αυτό σ’έναν άνθρωπο, κι αφού μάλιστα για λόγους σαν τους παραπάνω εγκατέλειψα τις ασχολίες μου που δεν ήταν καθόλου ανάξιες, ήρθα και υπέβαλα τον εαυτό μου στο ζυγό μιας τυραννίδος, που δε φαινόταν να ταιριάζει στις θεωρίες μου, ούτε σε μένα.329
Κι εγώ τα υπέμενα όλα και διατηρούσα την πρώτη μου σκέψη, εκείνη που με είχε φέρει εκεί, μήπως δηλαδή ξυπνήσει μέσα του ο πόθος της φιλοσοφικής ζωής. Εκείνος όμως [ο Διονύσιος ο νεώτερος] αντιστάθηκε και νίκησε. 330
Όποιος συμβουλεύει έναν άνθρωπο που είναι άρρωστος και ζη μ’ένα τρόπο βλαβερό για την υγεία του, δε νομίζετε πως πρέπει να ενεργήσει έτσι: πρώτα να τον πείσει να αλλάξει ζωή κι αν θέλει να τον ακούσει τότε να προχωρεί και στις άλλες συμβουλές. Αν όμως δεν θέλει, τότε άντρα και καλό γιατρό θα θεωρήσω εκείνον που παραιτείται από το να δίνει συμβουλές σε τέτοιον άνθρωπο, ενώ εκείνον που το ανέχεται,αντίθετα,άνανδρο και κακόν επιστήμονα. Το ίδιο και για μια χώρα, είτε ένας έχει σ’αυτήν την αρχή είτε περισσότεροι. Αν πρόκειται να συμβουλεύσεις κάτι χρήσιμο σε μια χώρα που η πολιτεία της ακολουθεί, όπως πρέπει, το σωστό δρόμο, σε τέτοιους ανθρώπους είναι φρόνιμο να δίνεις τη συμβουλή σου. Σε εκείνους όμως που βαδίζουν εντελώς έξω από τη σωστή πολιτεία και δε θέλουν καθόλου να επιδιώξουν την πραγματοποίησή της. 330
Και σχετικά με τη χώρα του, τις ίδιες αρχές πρέπει να ακολουθεί στη ζωή του ο φρόνιμος: να μιλεί όταν νομίζει ότι η λειτουργία τής πολιτείας δεν είναι σωστή, αν δεν πρόκειται ούτε μάτια να μιλήσει, ούτε αν μιλήσει να πεθάνει. Δια της βίας όμως να μην επιχειρεί να αλλάξει την πολιτική διαρρύθμιση της πατρίδας του, όταν δεν είναι δυνατόν να γίνει η τέλεια χωρίς εξορίες και ανθρωποσφαγή,παρά να κάθεται ήσυχος και να εύχεται το καλό για τον εαυτό του και για τη χώρα.331
Μην υποδουλώσετε τη Σικελία, ούτε άλλη χώρα στην κυριαρχία ανθρώπων-αυτή είναι η δική μου συμβουλή- αλλά σε νόμους. Γιατί ούτε για κείνους που υποδουλώνουν είναι καλύτερο, ούτε για κείνους που υποδουλώνονται, τους ίδιους και τα παιδιά τους και τα παιδιά τών παιδιών τους. 334
Και πρέπει αλήθεια πάντα να πιστεύομε στην παλιά και ιερή παράδοση, που μας φανερώνει ότι έχομε μιαν αθάνατη ψυχή κι ότι η ψυχή αυτή έχει δικαστές και τιμωρείται με τις μεγαλύτερες τιμωρίες όταν χωριστούμε από σώμα. Γι’αυτό και πρέπει να θεωρεί κανείς μικρότερο κακό το να υποστεί τις μεγάλες αμαρτίες και αδικίες παρά το να τις κάνει. 335
Δικό μου πάντως έργο που να μιλεί συστηματικά γι’αυτά τα πράγματα δεν υπάρχει και ούτε ασφαλώς θα υπάρξει ποτέ. Γιατί η γνώση τους δεν μπορεί να διατυπωθεί με το λόγο, όπως άλλες γνώσεις, αλλά, μέσα από μακρόχρονη κοινή αναζήτηση της ουσίας του πράγματος και την αδιάκοπη απασχόληση με το πρόβλημα, ξαφνικά, σαν το φως που ανάβει από μια σπίθα, γεννιέται στην ψυχή και ύστερα τρέφεται μόνη της.341
Σε κάθε πράγμα αντιστοιχούν τρία μέσα απαραίτητα για να προκύψει η γνώση του. Το τέταρτο είναι η ίδια η γνώση, ως πέμπτο πρέπει να βάλουμε την ιδέα του πράγματος που μόνη αυτή επιδέχεται γνώση κι έχει αληθινή ύπαρξη. Το πρώτο είναι η λέξη, το δεύτερο ο ορισμός, το τρίτο το είδωλο, το τέταρτο η γνώση.342
Και μόνον όταν εντατικά επιδοθεί κανείς στην εξέταση και τη σύγκριση όλων αυτών των γνωστικών μορφών αναμεταξύ τους, ονομάτων, ορισμών, οπτικών και γενικά αισθητικών παραστάσεων, και όταν ο έλεγχος της αλήθειας τους γίνεται με διάθεση ευμενή και χωρίς προσωπική εμπάθεια που χρησιμοποιεί ως όργανό της ερωτήσεις και απαντήσεις, μόνο τότε είναι κάποτε δυνατόν να γεννηθεί σα μια λάμψη η αληθινή γνώση του κάθε πράγματος και η νόηση τους ουσίας του για κείνον που εντείνει τις δυνάμεις του στον ανθρωπίνως μεγαλύτερο δυνατό βαθμό. Κανένας άξιος άνθρωπος δε θα γράψει ποτέ και δε θα παρουσιάσει στους ανθρώπους τις σκέψεις του πάνω σ’ό,τι είναι αληθινά άξιο, γεννώντας τους έτσι φθόνο και απορία. Μ’ένα λόγο, έχοντας κανείς υπ’όψη του όσα είπαμε, πρέπει, όταν ιδεί γραμμένα βιβλία, ή ενός νομοθέτη με θέμα τους νόμους ή και οτιδήποτε άλλο με άλλο θέμα, να ξέρει ότι όσα λέει εκεί, δεν ήταν γι’αυτόν τα αξιότερα, αν είναι ο ίδιος άξιος, παρά φυλάγονται στο ωραιότερο μέρος του εαυτού του. Αν όμως αυτά που έγραψε τα έγραψε θεωρώντας τα σπουδαία πραγματικά, τότε, όχι βέβαια οι θεοί, αλλά οι άνθρωποι τον έκαναν να χάσει τα λογικά του. .. αλλιώς, θα τα σεβόταν το ίδιο με μένα και δε θα τολμούσε να τα παρουσιάσει εκθέτοντάς τα στο ανάρμοστο και άπρεπο αντίκρυσμα των ανθρώπων. Γιατί ούτε για να βοηθεί τη μνήμη του τάγραψε -δεν υπάρχει κανένας φόβος να το ξεχάσεις όταν μια φορά το κλείσεις μέσα στην ψυχή σου: τίποτε δεν είναι συντομώτερο απ’αυτό. Αν τόκανε ,τόκανε από μια επάισχυντη φιλοδοξία, είτε για να τα παρουσιάσει ως δικά του, είτε για να φανεί πως έχει μόρφωση, που ήταν ανάξιός της, αφού επιθυμούσε τη φήμη που δίνει η απόκτησή της. 344
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου