ΦΡΟΣΩ ΧΑΤΟΓΛΟΥ: Διαβάζοντας τον Οδυσσέα του James Joyce

(Ένας υποθετικός Δημοσιογράφος θέτει ερωτήσεις σε εμένα τη μη υποθετική)

ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ:  Θεωρείτε ότι είναι ένα must read βιβλίο;

ΕΓΩ: Σίγουρα για έναν Ιρλανδό, έναν Άγγλο, έναν εβραίο, έναν φιλόσοφο, έναν ιστορικό, έναν φιλόλογο, έναν γλωσσολόγο, έναν ψυχαναλυτή,  έναν ληξίαρχο, έναν θεολόγο, έναν λογοτέχνη.  Τα διάφορα κεφάλαια μπορεί να ενδιαφέρουν έναν μάγειρα, έναν αστρονόμο, έναν παλαιοπώλη, έναν μπάρμαν, έναν σκηνοθέτη, έναν χασάπη, έναν μασόνο, έναν εργαζόμενο στον τομέα του σεξ.

ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Για τους άλλους;

ΕΓΩ: Δεν ενδείκνυται για ανάγνωσμα κατά τη διάρκεια ηλιοθεραπείας, για αεροπορικά ταξίδια, για το μετρό, για την αναμονή στο ιατρείο ή στο κομμωτήριο, για λίγο πριν τον ύπνο

ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Γιατί;

Είναι βαρύ. Κυριολεκτικά. Δεν μεταφέρεται.  Δεν είναι κατάλληλο επίσης γι’ αυτούς που  το εκπαιδευτικό σύστημα τούς έχει πείσει ότι είναι χαζοί.

ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Γιατί;

ΕΓΩ: Είναι βαρύ. Μεταφορικά. Είναι η επιτομή τής ρήσης «Τα ευκόλως εννοούμενα παραλείπονται» και τα δυσκόλως εννοούμενα παρενάχεις.

ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Αναγνωρίσατε κοινά σημεία με την Οδύσσεια ;

ΕΓΩ: Η περιπλάνηση - δέκα χρόνια στις θάλασσες ο αρχαίος, ένα εικοσιτετράωρο στο Δουβλίνο ο ιρλανδός. Μια  σύζυγος στο σπίτι - πιστή ο πρώτος,  άπιστη ο δεύτερος. Ένα πλήθος πραγματολογικές, μυθολογικές,ιστορικές, γεωγραφικές, βοτανολογικές και άλλες αναφορές ευρύτερου ενδιαφέροντος αμφότεροι, για τον κόσμο του ο καθένας...

ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Θα τα συγκρίνατε;

ΕΓΩ : Η αρχαία Οδύσσεια είναι ασύγκριτη. Αν και η σύγκριση είναι άδικη, αφού ο Τζόυς είναι ένας, ενώ το αρχαίο έπος στηρίχτηκε στην κληρονομιά της συλλογικής μνήμης.

ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Τι σας πρόσφερε ο "Οδυσσέας ";

ΕΓΩ : 1) Απομυθοποίησε την αντίληψη ότι πρέπει οπωσδήποτε να κατανοείς το μυθιστόρημα που διαβάζεις. Γιατί να μην επιτρέπεται και στην πεζή( αμφίσημη έννοια) τέχνη του λόγου να είναι «αφηρημένη», δικαίωμα που έχουν  οι εικαστικές τέχνες και η ποίηση;  (Ίσως γι’ αυτό ο Ουμπέρτο Έκο κατέληξε στον τίτλο: Η Ποιητική του Τζέημς Τζόυς.)

2) Απενοχοποίησε την αχαλίνωτη εσωτερική φλυαρία, την οποία η βουδιστική φιλοσοφία έχει στο στόχαστρο, όπως άλλωστε και κάθε αχαλίνωτο. Και όχι μόνο, αλλά την αποθέωσε. Είναι πλούσια, απελευθερωμένη, ευφάνταστη, είναι πηγή έμπνευσης και, ακριβώς γιατί είναι αντισυμβατική, οδηγεί σε απρόβλεπτες διανοητικές διεξόδους ή σε αξιοπρόσεχτα αδιέξοδα, μέσα από δαιδαλώδεις (βλ. και Δαίδαλος, πρόσωπο βασικό του βιβλίου) ατραπούς.

ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Κάτι που δεν;

ΕΓΩ: Απότυχε να με κάνει να ξεπεράσω τον αναγνωστικό μου καταναλωτισμό, αφού, παράλληλα με τον Οδυσσέα, ικανοποίησα τη βιβλιοφαγία μου με κάμποσα ευκολότερα αναγνώσματα. Να διαβάζω μόνο 2-3 σελίδες την ημέρα αποδείχτηκε για μένα αβάσταχτο.

ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Σας επηρέασε συγγραφικά;

ΕΓΩ: Γίνεται αμέσως φανερό από το ύφος αυτού του σημειώματος, το οποίο μιμείται (ατυχώς) το ύφος τού 17^ου κεφαλαίου: Ιθάκη. (Τι ιδέα κι αυτή, να έχει το κάθε κεφάλαιο απόλυτα διαφορετικό ύφος!)

ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Ποια η θέση του  Οδυσσέα στη λίστα των αγαπημένων σας;

ΕΓΩ : Ψηλά ψηλά, μαζί με την Αναζήτηση του Χαμένου Χρόνου τού Προυστ.

ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Βρίσκετε κοινά ανάμεσα στα δυο βιβλία;

ΕΓΩ :Ξεκινώντας από τη χρονολογία συγγραφής τους, τις δυσκολίες έκδοσής τους, τις διαταραγμένες, ιδιοφυείς προσωπικότητες των συγγραφέων, βρίσκω ακόμη ότι έχουν κοινή την ανατρεπτικότητα, την πολυγνωσία, τη βαθυστόχαστη φιλοσοφία, την αναγνωστική δυσκολία και, φυσικά, τη σημαντική θέση που κατέχουν στην παγκόσμια λογοτεχνία.

ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Σε προσωπικό επίπεδο τι σημαίνουν αυτά τα δυο βιβλία για σας;

ΕΓΩ :Υπήρξαν το αναγνωστικό απωθημένο μου για πολλά χρόνια και σηματοδότησαν, εφόσον τα διάβασα, τη διανοητική μου ωριμότητα (η οποία δυστυχώς συμπίπτει με την ηλικιακή, η οποία είναι αδιαμφισβήτητη, ενώ η άλλη, η διανοητική, παλεύει να αποδειχτεί).

Αμφότερα, ωστόσο, ομολογώ, χρειάστηκαν κάποια προϋπόθεση για να διαβαστούν τελικά. Ο μεν Προυστ το εικονογραφημένο βιβλιαράκι του Stephane Heuet, ο δε Τζόυς τη σχολιασμένη μετάφραση του Ε. Ανευλαβούς.

ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Θα τα ξαναδιαβάζατε;

ΕΓΩ: Τον Προύστ ήδη. Τον Τζόυς δε νομίζω ότι θα το αντέξω. Ή, μάλλον, ναι, θάθελα να διαβάσω το πρωτότυπο ...σε μια δεύτερη ζωή.